Do własnego wiersza to utwór wywodzący się ze zbioru Wystarczy, wydanego w roku 2012. Tomik został opublikowany po śmierci autorki – Wisławy Szymborskiej, która odeszła kilka miesięcy wcześniej. W historii literatury zapisała się jako najsłynniejsza polska współczesna poetka, wybitna eseistka oraz krytyczka i tłumaczka, której siła twórczości i niepowtarzalne spojrzenie na świat docenione zostały Nagrodą Nobla, przyznaną w 1996.
Spis treści
Do własnego wiersza – analiza i środki stylistyczne
Do własnego wiersza to utwór stosunkowo krótki. Złożony jest z czterech strof o nieregularnej budowie. Poszczególne zwrotki liczą sobie dwa lub trzy wersy o zróżnicowanej ilości zgłosek (od pięciu do trzynastu), każda z nich stanowi odrębne zdanie. Rytm i intonacja są niejednorodne, choć pewnej harmonii nadają rymy – rymują się imiesłowy odczasownikowe bierne (czytany, komentowany, zapamiętany, przeczytany, napisany). Pojawia się także anafora, dwa wersy rozpoczynają się przedimkiem w.
Liryka ma charakter inwokacyjny, stanowi bezpośredni zwrot do adresata – czyli do tytułowego własnego wiersza. Świadczą o tym liczne apostrofy (W najlepszym razie będziesz, mój wierszu, uważnie czytany, Masz jeszcze czwarte wyjście do wykorzystania – znikniesz nienapisany). Podmiotem lirycznym jest natomiast sam poeta, twórca. Prawdopodobne jest, że osoba mówiąca to po prostu sama Wisława Szymborska, zwracająca się do swoich utworów.
Warstwa stylistyczna jest wyjątkowo minimalistyczna i ograniczona, wiersz jest niemal pozbawiony środków artystycznych. Nastrój również jest stonowany i statyczny, brak jest emocjonalnych uniesień, dynamicznych wykrzyknień i refleksyjnych pytań. Poetka zdecydowała się na maksymalnie uproszczony przekaz. Pojawiają się nieliczne epitety (najgorszy raz, najlepszy raz, mój wiersz).
Szymborska wykorzystuje także wyliczenie, które podkreśla możliwe dalsze losy twórczości (czytany, komentowany i zapamiętany). Głównym zabiegiem, wokół którego powstał utwór, jest ożywienie, wiersz staje się pobocznym bohaterem lirycznym, zyskuje cechy istoty żywej (znikniesz nienapisany, z zadowoleniem mrucząc coś do siebie).
Do własnego wiersza – interpretacja utworu
Poeci od wieków tworzą dzieła, których tematem jest twórczość, proces powstawiania nowych wierszy oraz rola literatury od Exegi monumentum Horacego, aż po Pieśń XXIV Jana Kochanowskiego czy Ars poetica? Czesława Miłosza. Wisława Szymborska również odwołuje się do tej tematyki, jednak w przeciwieństwie do innych twórców, nie podkreśla swojego geniuszu i wielkości, ani nie rozważa, jaka jest rola jej dzieł. Skupia się natomiast na tym, jakie mogą być dalsze losy wiersza, który dopiero powstaje.
Podmiotem lirycznym w utworze jest poeta, który przewiduje różne scenariusze. Rozpoczyna od optymistycznej wizji, w której wiersz zostaje entuzjastycznie przyjęty przez publikę. Jego treść i forma są docenione i szeroko komentowane, odbijają się wśród czytelników szerokim echem. Utwór na stałe zapisuje się w historii literatury, a kolejne pokolenia z zaciekawieniem analizują go i na nowo odkrywają. Następna jest wersja mniej beztroska, w której wiersz również powstaje i zostaje wydany, ale nie wywołuje w odbiorcach większego poruszenia, ginie wśród reszty twórczości i szybko popada w zapomnienie.
W kolejnych strofach możliwe warianty przyszłości stają się coraz bardziej pesymistyczne. Osoba mówiąca zakłada ewentualność, według której utwór zostanie napisany, poeta poświęci na niego czas i twórczą energię, ale jednak finalnie dzieło trafi do kosza na śmieci, nikt poza autorem go nigdy nie przeczyta. Być może poeta nie będzie wystarczająco zadowolony z jego formy bądź jasności przekazu.
Do własnego wiersza kończy się scenariuszem najbardziej negatywnym. Istnieje możliwość, że potencjalny utwór nigdy nie opuści myśli artysty i nie zostanie przelany na papier, ponieważ nie będzie miał on wiary we własną twórczość bądź czasu, aby dokładniej pochylić się nad swoimi przemyśleniami. Jest to najczarniejsza wizja i być może wiele wspaniałych dzieł, które mogłyby powstać i zachwycać czytelników, nigdy nie ujrzały światła dziennego.
Szymborska patrzy na proces twórczy bardzo realistycznie i zauważa, że praca poety to nie tylko kreowanie wyjątkowych utworów, które zapisują go na kartach historii, ale także mnóstwo nieudanych i niedocenionych projektów, często nawet nieopublikowanych lub nigdy nie powstałych. Momenty przebłysków literackiego geniuszu naturalnie przeplatają się z chwilami zwątpienia we własne możliwości oraz braku weny.
Podsumowanie
Utwór Do własnego wiersza stanowi pewną refleksję poety dotyczącą swojej twórczości. Zauważa, że każde dzieło mogą spotkać różne scenariusze. Artysta początkowo zakłada, że powstający wiersz zostanie przyjęty przychylnie przez odbiorców, spodoba im się, będzie chętnie czytany i zapisze się w pamięci czytelników oraz w historii literatury. Optymistyczne wizje przyćmiewa jednak zwątpienie, które zapewne towarzyszy czasem każdemu twórcy – obawa, że utwór jednak zostanie odrzucony, skrytykowany, a w najgorszym razie – nigdy nie powstanie.