Kwintus Horacjusz Flakkus zapisał się w historii jako Horacy – pochodzący z Rzymu poeta, jeden z najważniejszych łacińskich twórców, sławny już za życia. Jego liczne dzieła (napisał aż 162 utwory) obfitują w różnorodne motywy oraz poruszają szeroką tematykę, często skłaniając odbiorców do moralnej refleksji. Exegi monumentum to jego wiersz będący hołdem składanym autorom oraz ich twórczości.
Exegi monumentum – analiza i środki stylistyczne
Horacy był prekursorem pieśni (nazywanych później także odami), gatunku literackiego, który łączył się nierozerwalnie z interpretacjami muzycznymi. Rozwinął go i udoskonalił, przekształcił w samodzielną formę sztuki. Pieśni cechują się zróżnicowaną tematyką, wyróżnia je jednak pochwalny charakter (mogą opiewać ludzi, bóstwa, zjawiska, miejsca czy idee), podniosły nastrój oraz melodyjność.
Exegi monumentum (znany też jako Wybudowałem pomnik lub Do Muzy Melpomeny) składa się z czterech zwrotek, liczących sobie po cztery wersy. W utworze nie występują rymy, jednak rytm jest zachowany. Udało się to dzięki trzynastozgłoskowym wersom oraz tak zwanym stopom (zestawieniom długich oraz krótkich samogłosek). Obecne są także dynamiczne przerzutnie.
Zastosowana liryka ma charakter bezpośredni. Podmiot liryczny ujawnia się za pomocą czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków (wybudowałem, moje włosy, umrę, wiem, doprowadziłem, moje zasługi). Wątki biograficzne wskazują na tożsamość osoby mówiącej z samym Horacym. W utworze obecne są także elementy zaczerpnięte z liryki inwokacyjnej. Horacy zwraca się wprost do Melpomeny, muzy tragedii – robi to za pomocą apostrofy (Bądź dumna z moich zasług i delfickim laurem Melpomeno łaskawie opleć moje włosy).
Atmosfera dzieła jest wzniosła, patetyczna, pełna dumy. Autor posługuje się językiem metaforycznym, wykorzystuje przenośnie (rosnący w sławę potąd będę wciąż młody pokąd na Kapitol ma wstępować z milczącą westalką pontifeks) oraz omówienia (I niech mówią że stamtąd gdzie Aufidus huczy z tego kraju gdzie gruntom brak wody gdzie Daunus rządził ludem rubasznym ja z nizin wyrosły). Emocje podmiotu lirycznego obrazują epitety (oszalały Akwilon, królewskie piramidy, rubaszny lud) oraz porównanie (pomnik trwalszy niż ze spiżu).
Exegi monumentum – interpretacja
Utwór stanowi swoisty manifest poglądów Horacego, dotyczący artystów oraz ich twórczości. Autor nie kryje osobistego wydźwięku dzieła, ujawnia wiele wątków biograficznych. Wspomina otwarcie o swych rodzinnych stronach, Apulii, przywołuje także Daunusa, mitycznego króla tej krainy. Nie wstydzi się prostego pochodzenia, a wręcz przeciwnie – mimo ubogiego dzieciństwa, udało mu się zdobyć wykształcenie oraz powszechną sławę, wybił się ponad przeciętność, pokonał ograniczenia.