Hymn do miłości Ojczyzny to utwór o wyjątkowym znaczeniu w polskiej literaturze – przyjmuje się, że stanowił on początek nurtu liryki patriotycznej. Powstawał w czasach zawiązywania się Konfederacji barskiej i pierwszego rozbioru Polski, kiedy to kraj został podzielony pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię, a tożsamość narodowa zaczęła być zwalczana. Utwór opublikowano w Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych, w roku 1774, nie ujawniając autora.
Jest nim Ignacy Krasicki, obecnie uznawany za jednego z najwybitniejszych reprezentantów polskiego oświecenia, biskup warmiński, który tworzył głównie satyry, bajki oraz poematy, napisał także pierwszą polską powieść (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki). Hymn do miłości Ojczyzny wzorowany był na dziele Arystotelesa, a w trakcie rozbiorów został uznany hymnem narodowym. Legenda głosi, że utwór został zainspirowany przedśmiertną mową żołnierza, którego potrącił powóz.
Spis treści
Hymn do miłości Ojczyzny – środki stylistyczne
Dzieło Ignacego Krasickiego, jak wskazuje sam tytuł, jest hymnem, czyli pieśnią o wzniosłym, uroczystym charakterze, opiewającą osobę, zjawisko lub ideę wyjątkową, o szczególnym znaczeniu, bliską sercu nadawcy. Forma ta jest apostroficzna, pojawia się wiele bezpośrednich zwrotów do adresata, którym często jest Bóg lub ojczyzna. W tym drugim przypadku mamy do czynienia z liryką patriotyczną, wychwalającą naród i kraj. W Hymnie do miłości Ojczyzny, podmiotem lirycznym jest szlachetny patriota, który martwi się o rodzinne ziemie i dla którego jest ona bardzo ważna.
Wiersz jest stychiczny – oznacza to, że nie występuje podział na zwrotki. Złożony jest z ośmiu wersów, pisany jedenastozgłoskowcem, a rymy są nieparzyste, żeńskie i dokładne. Nadają one rytmiczności, melodyjności, dlatego też hymn nazywany była inaczej pieśnią. Może być wyśpiewywany, aby zagrzewać do walki, dodawać otuchy.
W utworze Krasickiego pojawia się charakterystyczna dla gatunku figura retoryczna – apostrofa, kierowana do abstrakcyjnego konceptu miłości ojczyzny (Święta miłości kochanej ojczyzny!). Tempa wierszowi nadają powtórzenia (nie żal), które dodatkowo stanowią ekspresje uczuć podmiotu, podkreślają jego uczucia, a anafory (dla ciebie) pokazują siłę jego miłości i oddania ojczyźnie.
Kolejnym środkiem stylistycznym, który wskazuje na wyjątkowo emocjonalny stosunek patrioty do kraju, są liczne epitety (święta miłości, umysły poczciwe, chwalebne blizny, prawdziwe rozkoszy). Wartości artystycznej dodaje zastosowanie oksymoronu (zjadłe smakują trucizny), metaforycznego zestawienia wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach, które wymaga od autora wyjątkowych umiejętności literackich.
Hymn do miłości Ojczyzny – interpretacja wiersza
Hymn do miłości Ojczyzny jest wierszem stosunkowo krótkim, składa się tylko z ośmiu wersów, a mimo to pełen jest treści i znaczenia. Stanowi swoisty manifest patriotyczny. Nastrój utworu jest bardzo uroczysty, podniosły, z jednej strony budujący, z drugiej zaś bardzo dramatyczny i poruszający.
Podmiot liryczny (którego nie można jednak na podstawie tekstu utożsamiać z Ignacym Krasickim, choć prawdopodobnie wyznawał on zbliżone do niego poglądy) adresuje swoje zwroty do miłości ojczyzny – uczucia, które dane jest poczuć tylko nielicznym, honorowym, cnotliwym i wiernym patriotom. Jest zniewolony, ale nie jest to dla niego hańba – wręcz przeciwnie, akceptuje ten stan rzeczy, przyjmuje go z godnością, dumą, a nawet z radością, ponieważ wie, że dzieje się tak dla wolności ukochanego kraju. Deklaruje walkę w jej obronie do ostatniej kropli krwi, a śmierć w jej imieniu uznaje za chwalebną, za powód do dumy i wyraz najwyższego poświęcenia. Wyzwolenie jej powinno być nadrzędnym celem każdego prawego człowieka cechującego się męstwem, niezależnie od poniesionej ceny. Lepiej jest cierpieć biedę w niepodległej Polsce, niż żyć w bogactwie, ale w zniewoleniu.
Podmiot liryczny idealizuje ojczyznę – jest ona dla niego krainą szczęśliwości bez skazy, bezpiecznym schronieniem, które odwdzięcza się patriotom za ochronę. Jego wypowiedź jest bardzo uczuciowa i poruszająca, widoczne jest silne emocjonalne zaangażowanie. Poglądy wyznawane przez podmiot są radykalne, wymaga on od obywateli całkowitego poświęcenia życia dla dobra ojczyzny, nie akceptuje żadnych ustępstw. Tak postrzegany patriotyzm będzie bardzo silnym nurtem w epoce następującej po czasach Krasickiego – w romantyzmie (autor był prekursorem tej tendencji już w trakcie oświecenia).
Podsumowanie
Hymn do miłości Ojczyzny Ignacego Krasickiego to dzieło wyrażające gotowość podmiotu lirycznego do oddania życia dla dobra ukochanej ojczyzny. Tematyka ta ma bardzo silny związek z czasami, w których utwór powstawał. Gdy następne widmo kolejnych rozbiorów wisiało nad Polską, uwolnienie kraju z rąk zaborców mogło wydawać się obywatelom niemożliwe. Pieśń, poprzez swój dramatyczny wyraz, miała podnosić na duchu, zagrzewać do walki i udowadniać, że warto poświęcić się dla najwyższej wartości. Pomimo nieco archaicznego wyrazu, treści zawarte w wierszu są uniwersalne i w nieco zmodyfikowanej formie nie tracą na aktualności z upływem lat.