Płonąca żyrafa – interpretacja

Wiersz jest przy­kła­dem, czę­sto wy­stę­pu­ją­ce­go w po­ezji Gro­cho­wia­ka, od­wo­ła­nia do dzieł ma­lar­skich. W tym wy­pad­ku jest to zna­ny ob­raź Sa­lva­do­ra Dali z 1935 roku, miesz­czą­cy się w nur­cie ka­ta­stro­ficz­ne­go sur­re­ali­zmu.

Interpretacja wiersza Płonąca Żyrafa

Uwi­dacz­nia to nie tyl­ko ty­tuł, ale też obec­na w wier­szu wraż­li­wość na ko­lor, kom­po­zy­cję barw i kształ­tów. Me­ta­fo­ry zbu­do­wa­ne są tak, że je “wi­dzi­my”. Po­bu­dza­ją one na­szą wy­obraź­nię wi­zu­al­na.

“Pło­ną­ca ży­ra­fa” Sa­lva­do­ra Dali jest sym­bo­lem za­gro­że­nia ładu świa­ta przez wro­gie mu siły. Es­te­ty­ka dzie­ła zgod­nie z kon­wen­cją sur­re­ali­stycz­ną, na­śla­du­je pro­jek­cję ma­rzeń sen­nych, pro­ce­sy pod­świa­do­mo­ści, przed­sta­wia wi­zję wie­lo­war­stwo­wą, nie pod­le­ga­ją­cą jed­no­znacz­nej in­ter­pre­ta­cji. Na pierw­szym pla­nie ob­ra­zu ar­ty­sta umie­ścił czło­wie­ka z od­pa­da­ją­cym cia­łem, spod któ­re­go wy­zie­ra, zim­na, me­ta­lo­wa kon­struk­cja.Po­stać cen­tral­na przed­sta­wio­na jest w ru­chu. Układ koń­czyn przy­po­mi­na ru­chy ta­necz­ne. Gło­wa już spło­nę­ła, ale ża­rzy się jesz­cze, po­dob­nie jak dło­nie, któ­re też się do­pa­la­ją. Ręce unie­sio­ne do przo­du mogą wy­ra­żać po­trze­bę kon­tak­tu ze świa­tem. Czło­wiek jed­nak utra­cił moż­li­wość związ­ku z ota­cza­ją­cą rze­czy­wi­sto­ścią. Po­zo­stał mu je­dy­nie ból od­pa­da­ją­cych od kon­struk­cji mię­śni i koń­czyn. Cho­ciaż po­stać opar­ta jest na po­zor­nie sta­bil­nej kon­struk­cji me­ta­lo­wej, to jed­nak ca­łość za­ła­mu­je się pod na­po­rem świa­ta. Ty­tu­ło­wa ży­ra­fa umiesz­czo­na jest w tle i sta­no­wi ko­men­tarz do tego, co zo­sta­ło przed­sta­wio­ne w cen­trum ob­ra­zu. De­wa­stu­ją­cy wszyst­ko ogień, wy­pa­la­ją­cy każ­dą ma­te­rię wy­ra­ża gro­zę, ży­wioł znisz­cze­nia lecz tak­że bło­go­sła­wień­stwo oczysz­cze­nia i od­ro­dze­nia.

W wier­szu “Pło­ną­ca ży­ra­fa” znaj­du­je­my ele­men­ty cha­rak­te­ry­stycz­ne dla ob­ra­zu Da­lie­go, jed­nak naj­waż­niej­sza jest tu­taj fi­lo­zo­ficz­na in­ter­pre­ta­cja wy­mo­wy dzie­ła. Ma­lar­ska wi­zja sta­je się pre­tek­stem do roz­wa­żań na­tu­ry eg­zy­sten­cjal­nej.

W pierw­szej czę­ści utwo­ru Gro­cho­wia­ka wy­stę­pu­ją wi­zje sen­nych kosz­ma­rów, w któ­rych wy­ra­ża się świa­do­mość czło­wie­ka za­gro­żo­ne­go, okre­ślo­ne­go przez strach, roz­pacz, trwo­gę. Jest to “bied­na kon­struk­cja czło­wie­cze­go lęku”, “coś z tam­tej ścia­ny aspi­ry­ny i potu”, “coś co nas cze­ka/ Uży­tecz­ne i groź­ne”, “ciem­na mo­gi­ła czło­wie­cze­go nie­ba”. Wiersz Gro­cho­wia­ka mówi o prze­mi­ja­niu, o śmier­ci, któ­rej to­wa­rzy­szy ból, roz­pad a tak­że lęk przed nie­zna­nym. Zna­czą­ca rola przy­pa­da tu­taj kil­ka­krot­nie po­wtó­rzo­ne­mu re­fre­no­wi “Tak/ To jest coś”. Zda­nie to może ozna­czać pro­ste, po­zba­wio­ne pa­to­su, bez­po­śred­nie okre­śle­nie oczy­wi­sto­ści ludz­kie­go losu, któ­re­go kres jest za­wsze laki sam.

Gro­cho­wiak zwra­ca szcze­gól­ną uwa­gę na fi­zjo­lo­gicz­ną stro­nę na­tu­ry czło­wie­ka. Okre­śle­ni i zde­ter­mi­no­wa­ni je­ste­śmy przez bio­lo­gię: pot, bro­dę, skroń, czasz­kę, nogę, ser­ce, brzuch, reu­ma­tyzm, ból zęba. Gro­cho­wiak w wie­lu utwo­rach pod­kre­ślał nie­trwa­łość, mar­ność cia­ła ludz­kie­go, jego nie­do­sko­na­łość, sta­rze­nie się, roz­kład. “Pło­ną­ca ży­ra­fa” przy­wo­dzi na myśl tak­że sko­ja­rze­nie z to­po­sem “tań­ców śmier­ci” uka­zu­ją­cych kru­chość eg­zy­sten­cji czło­wie­ka, nę­dzę jego by­to­wa­nia na zie­mi. Po­nu­ry ma­ka­bryzm śre­dnio­wiecz­nych wi­zji, któ­re­go prze­sła­niem była mo­ral­na prze­stro­ga, zo­sta­je w wier­szu Gro­cho­wia­ka jed­nak zła­go­dzo­ny. Świad­czą o tym wer­sy: “Ta mord­ka po­dob­na do roz­trza­ska­ne­go ku­lo­mio­tu”, “cze­mu próch­nie­je­cie od bro­dy do skro­ni”, “jaki wam zą­bek w pu­stej czasz­ce dzwo­ni”. Kru­chość cia­ła, brzy­do­ta sta­ro­ści, pro­ce­sy roz­kła­du uka­za­ne zo­sta­ły w kon­wen­cji gro­te­ski. Za­uwa­ża­my kon­trast po­mię­dzy żar­to­bli­wy­mi okre­śle­nia­mi “mord­ka”, “spróch­nieć” i “zą­bek” a po­nu­rą wi­zją śmier­ci.