Stanisław Baliński to znany polski poeta i prozaik, który swoje życie poświęcił też dyplomacji i wiele czasu spędzał w podróżach na całym świecie. Pochodził z rodziny, która od dawna związana była z literaturą. Sam Baliński przynależał między innymi do grupy literackiej Skamander razem z Julianem Tuwimem czy Antonim Słonimskim. W twórczości Balińskiego widać silną inspiracją dziełami artystów epoki romantyzmu oraz można w niej wyszczególnić patriotyczne zagadnienia. Jednym z jego znanych tekstów jest „Romans wieczorny” z tomiku „Wieczór na wschodzie” – jego literackiego debiutu z roku 1928.
Spis treści
Romans wieczorny – analiza utworu i środki stylistyczne
Stanisław Baliński w tym dziele zastosował lirykę bezpośrednią. Podmiot liryczny ujawnia zatem swoją obecność, między innymi poprzez stosowanie pierwszej osoby liczby pojedynczej. W wierszu podają takie sformułowania jak „W moim kraju”, „Wracam nocą nad staw i nad bluszcze” czy „I czy nowych nie spotkam kochanków”. Czytelnik ma zatem do czynienia z intymną i osobistą opowieścią podmiotu lirycznego, która oparta jest o jego własne doświadczenia czy wspomnienia.
Budowa tego wiersza Balińskiego jest zdecydowanie regularna. Jest to dzieło, które podzielono na sześć strof, a każda z nich zbudowana jest z czterech wersów. Składają się one zazwyczaj z dziesięciu lub jedenastu sylab. Baliński wykorzystał w nich także regularne rymy krzyżowe o układzie abab. „Romans wieczorny” jest zatem utworem napisanym przy zastosowaniu tradycyjnych i klasycznych zasad.
W poemacie „Romans wieczorny” Baliński sięga także po liczne środki stylistyczne. Przede wszystkim są to epitety, przy pomocy których poeta kreuje świat przedstawiony w swoim utworze. Pojawiają się w nim takie określenia jak „romantyczny”, „śpiewny”, „powiewna”, „najłzawsze” czy „pierwsza”. Wyróżnić można także poetyckie metafory, które pozwalają na zbudowanie romantycznego i poetyckiego klimatu, a to dzięki takim sformułowaniom jak „Snem kołuję od gwiazd do poranków” czy „I fiołki rumieńców toną w stawie”. Obecne są także porównania, także plastycznie oddające wygląd świata przedstawionego, a to dzięki takim wersom jak „Drzewa próchnem bieleją, jak kości”. tekst ożywiają także personifikacje, takie jak na przykład „Woda milczy i oczy zamyka”. Na rytm tekstu wpływają również zastosowane przez poetę przerzutnie, na przykład w takich wersach jak „Idzie wieczór. I fiołki rumieńców/ Toną w stawie, jak dumki najłzawsze”.
W dziele Balińskiego bez trudu można wskazać jego inspiracje epoką romantyzmu i do gatunku, jakim jest często wykorzystywana wówczas, na przykład przez Mickiewicza, ballada. Jest tutaj obecny charakterystyczny klimat oraz pochwała ojczyzny, dużą rolę odgrywa też natura, chętnie wykorzystywana przez romantyków. Pojawiają się także elementy metafizyczne czy też nawiązanie wprost do czasów, kiedy to ballada była często i chętnie wykorzystywana przez poetów. Wszak to właśnie „Ballady i romanse” Mickiewicza uznaje się za początek romantyzmu na terenie Polski.
Romans wieczorny – interpretacja utworu
Baliński w swoim utworze zabiera czytelnika na łono natury, do miejsca pięknego i tajemniczego. Natura odgrywa bardzo ważną rolę w tym tekście, ożywa i staje się równorzędnym bohaterem dzieła.
Okoliczności są tajemnicze, ale podmiot liryczny skupia się na opisie piękna przyrody, która stanowi także tło dla wszystkich wydarzeń. Staw i okoliczna roślinność stają się też świadkami opisywanych wydarzeń. Wszystko zdaje się także być wspomnieniami dawnych wydarzeń, które przywołuje podmiot liryczny, gdy odwiedza miejsca, w których wszystko miało miejsce.
Podmiot liryczny stara się zatem odtworzyć dawne chwile i poszukuje ich nastroju w nowych kochankach, którzy mogliby odwiedzać to miejsce. Jednak minione chwile były zupełnie wyjątkowe i nie da się ponownie przywołać ich do życia.
Jedyną skarbnicą pamięci na ich temat pozostaje zatem podmiot liryczny oraz przyroda, która dawniej była ich świadkiem. Woda skrywa tajemnice kochanków i nie ma zamiaru ich ujawniać. W dziele można zatem znaleźć dawną historię miłosną połączoną z miłością do ojczyzny i zachwytem przyrodą.