Lament – interpretacja

Tadeusz Różewicz to autor wierszy, dramatów, prozy oraz scenariuszy, członek pokolenia KolumbówLament to dzieło pochodzące z tomu Niepokój i jest to jeden z najbardziej tragicznych utworów poety, szczególnie naznaczonym piętnem i okrucieństwem wojny.

Lament – środki stylistyczne

Tworząc utwór, Różewicz sięgnął aż do tradycji starożytnych, szczególnie pod kątem doboru formy wiersza. Jak wskazuje tytuł, jest to lament, nazywany inaczej trenem bądź żałobnym płaczem, gatunek pochodzący z Grecji. Charakteryzuje się określoną tematyką – pośmiertnie wskazuje zalety zmarłego, a także opisuje smutek i żal żałobników. Wiersz złożony jest z pięciu zwrotek o nieregularnej budowie – w poszczególnych strofach występuje różna ilość wersów i sylab. Jest to tak zwany wiersz biały, czyli zupełnie pozbawiony rymów. Jest to cecha dosyć charakterystyczna dla Różewicza, który preferował formy proste, nieskomplikowane, pozbawione nadmiernie wyszukanych figur retorycznych i zabiegów literackich, dzięki czemu forma nie bierze góry nad treścią.

Liryka w utworze jest bezpośrednia (inaczej: liryka apelu), podmiot wypowiada się w pierwszej osobie liczy pojedynczej, co nadaje dziełu osobistego charakteru. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że podmiot utożsamia autora, którego spotkały podobne, dramatyczne przeżycia, choć w teksie nie ma dosłownej przesłanki. Wypowiedź jest personalna, ale jej wydźwięk może być przeniesiony na całe pokolenie Kolumbów – osób, których młodzieńcze lata przypadały na czas wybuchu II wojny światowej, i które dojrzewając, musiały zmierzyć się z okrucieństwem i wszechobecną śmiercią.

Mimo dość ascetycznej formy wiersza, Różewicz zastosował różnorodne środki stylistyczne. Utwór otwiera apostrofa – apel, bezpośredni zwrot do adresata (Zwra­cam się do was ka­pła­ni, na­uczy­cie­le, sę­dzio­we, ar­ty­ści…). W tej samej części pojawia się wyliczenie, inaczej enumeracja – apel kierowany jest do konkretnych grup, dzięki czemu bardziej zwraca uwagę na to, co podmiot chce przekazać. Charakterystyczny jest także specyficzny rodzaj powtórzenia – anafora, czyli wielokrotne przywołanie tego samego określenia na początku danej partii utworu (wersu czy zwrotki) – nie jestem młodyani…ani. W tekście można także znaleźć epitety (tkliwa bielśmiech cherubińskiczerwone palcekrok elastyczny) oraz metaforę (jasność otwartego czoła). Ciekawym zabiegiem jest inwersja, odwrócenie szyku zdania (niech was smu­kłość mego cia­ła nie zwo­dzi), która zmienia rytm wypowiedzi. W wierszu Różewicz przywołuje postacie z mitologii greckiej – Achillesa i Hektora, bohaterów Iliady Homera, oraz postać historyczną – św. Franciszka, orędownika przyrody i zwierząt oraz miłości do Boga. Ich pozytywne cechy są zestawione z cechami podmiotu na zasadzie kontrastu.

Lament – interpretacja wiersza

Wiersz ma formę spowiedzi, modlitwy, którą podmiot kieruje do różnorodnych grup – zarówno sfer wyższych (lekarze, artyści, sędziowie), jak i do zwykłych ludzi (szewcy), a także do samego Boga. Stawia ich w jednej linii, swoje wyznanie kieruje jednakowo do wszystkich. Najpierw opisuje swój wygląd – młodego mężczyznę, który dopiero stawia pierwsze kroki w dorosłym życiu. Jest urodziwy i delikatny, jego specyficzne cechy zewnętrze przywołują na myśl niewinnego, nieskalanego anioła (biel szyi, puch nad wargą, che­ru­biń­ski śmiech). Mimo subtelnej urody oraz pełni sił witalnych, podmiot podkreśla że nie jest już młody, a jego aparycja jest złudna. Przyczyny tego stanu przywołuje w kolejnych strofach utworu.

Młode ciało więzi starą duszę, okaleczoną przez wojnę. Konflikt zbrojny odebrał najpiękniejsze młodzieńcze lata, dając w zamian tylko cierpienie i okrucieństwa oraz burząc bezpowrotnie światopogląd. Młody człowiek, który wierzy w ideały i zasady moralne, na wojnie boleśnie przekonuje się, że są one nic nie warte i bez znaczenia. Wzniosłe idee i miłość propagowana przez świętych oraz mitycznych herosów giną w świecie, w którym przelewa się krew, a ludzie zmieniają się w pozbawione humanizmu zwierzęta.

Dodaj komentarz

x