Niebo złote ci otworzę to wiersz literatury współczesnej, nurtu tzw. apokalipsy spełnionej, napisany w 1943 roku. Autorem utworu był Krzysztof Kamil Baczyński, polski poeta pokolenia Kolumbów, naznaczonego wojennym piętnem, który w wieku zaledwie 23 lat poległ w powstaniu warszawskim.
Spis treści
Niebo złote ci otworzę – środki stylistyczne
Podmiot liryczny w wierszu wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, w czasie teraźniejszym. W utworze nie ma jednoznacznych przesłanek, utożsamiających podmiot z samym autorem, natomiast hipoteza taka nasuwa się z uwagi na podobne doświadczenia obojga. Swoje słowa kieruje on do kobiety, do której najprawdopodobniej żywi głębsze uczucia. Jest to liryka inwokacji (inaczej apelu), którą charakteryzuje zbudowanie całego utworu na kanwie wypowiedzi, wyznania podmiotu, które często ma zabarwienie silnie osobiste.
Kompozycja dzieła jest nieregularna. Zarówno liczba wersów we wszystkich czterech strofach, jak i liczba sylab oraz układ rymów, są zróżnicowane. Budowa taka sprawia, że wiersz ma charakterystyczną, zmienną dynamikę, wprowadzającą niespokojny nastrój i niepokój. Język zastosowany w utworze, szczególnie w trzeciej zwrotce, jest melodyjny, nadaje dziełu śpiewności.
Wśród środków stylistycznych występujących w wierszu, na pierwszy plan wychodzą liczne epitety (tytułowe niebo złote, biała nić, różowe światło, twarda ziemia, różowe listeczki, pszczele skrzydła), dzięki którym wypowiedź jest bardzo sugestywna, obrazowa i oddziałująca na wyobraźnię. Pojawiają się także metafory (ptasi świt, wyprowadzę z rzeczy cienie) oraz porównania (prężą się jak kot, strugi jak z anielskiej strzechy dym), również w formie anafory na początku wersów (Jeno wyjmij… jeno odmień). Baczyński nastrój utworu buduje także poprzez wykorzystanie kontrastów – śpiewne opisy przyrody (śpiewny płyn, skrzydeł hymn) zestawione są z krwawym opisem wojennych wspomnień.
Niebo złote ci otworzę – interpretacja
Autor żył i tworzył w okresie II wojny światowej i zaliczał się do pokolenia Kolumbów, co wpłynęło na tematykę poruszaną w jego wierszach. Konflikt zbrojny burzy systemy wartości, odmienia światopogląd i weryfikuje wiarę ludzi.
Utwór Niebo złote ci otworzę dzieli się na dwie części. W pierwszej z nich (strofy od pierwszej do trzeciej), podmiot liryczny kreuje nierealny w tamtym czasie świat – świat bez wojny oraz przemocy, bez rozlewu krwi niewinnych ludzi i wszechobecnych okrucieństw. Barwny, sensualny opis, pełen subtelnych wrażeń słuchowych, wzrokowych i zapachowych, ma magiczny charakter, oddziałuje na wszystkie zmysły. Cechuje go niesamowite wręcz piękno, błogość, bezpieczeństwo i nieskazitelna czystość, które to podmiot chciałby zapewnić swojej ukochanej.
Charakterystyczna jest zastosowana przez autora symbolika. Pojawiająca się utworze biel jest znanym symbolem niewinności i delikatności, a pękający orzech to tworzący się nowy świat, wyrastający na zgliszczach starego. Opisany nierealny świat, wolny od przemocy i czyhających niebezpieczeństw, stoi w opozycji do rzeczywistej sytuacji na świecie, brzmi jak utopia. Chociaż w opisie nie ma elementów fantastycznych, to jednak kontrast ten sprawia, że ciężko uwierzyć w to, że taki świat kiedykolwiek istniał.
Podmiot jednak nie porzuca całkowicie nadziei i wierzy, że można go odbudować, dlatego też prosi o wsparcie ukochaną kobietę, do której kieruje całą wypowiedź – w zamian oferuje jej swoją bezgraniczną miłość. Uczucie to utrzymuje zniszczonych wojną ludzi przy życiu, pozwala zachować ostatki nadziei, przezwyciężyć mroczne doświadczenia i walczyć o lepsze jutro. Wyznanie podmiotu świadczy o jego niespotykanej sile i harcie ducha, skoro wśród trwającego konfliktu pamięta i wierzy, że kiedyś świat będzie piękniejszy.
Aby jednak spojrzeć w przyszłość i ruszyć dalej, należy najpierw pozbyć się z oka bolesnego szkła. Symbolizuje ono krwawe obrazy walk, śmierć niewinnych ludzi i inne tragiczne obrazy oglądane przez podmiot liryczny – świat, w którym dobro zostało całkowicie zastąpione przez zło. Stanowi swoisty filtr, który trzeba usunąć.
Symbol ten jest bezpośrednim nawiązaniem do innego dzieła literackiego, baśni Hansa Christiana Andersena Królowa Śniegu. Bohater utworu, Kaj, także miał w swoim oku szklany, diabelski odłamek, który wpływał na postrzeganie przez niego świata. Również w tej historii to miłość okazała się być wyzwoleniem. Na tle polskiej poezji powstającej w okresie II wojny światowej, utwór charakteryzuje niespotykana nadzieja, która jest poruszająca szczególnie wziąwszy pod uwagę fakt, że autor wiersza zginął kolejnego roku po jego powstaniu.
Podsumowanie
Życie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, niestety zbyt krótkie i tragicznie zakończone, naznaczone było niezmywalnym piętnem działań wojennych, co w nieunikniony sposób wpłynęło na jego artystyczny dorobek. Utwór Niebo złote ci otworzę stanowi jednak drobną iskierkę nadziei, że miłość może pokonać dramatyczne wspomnienia, odbudować przedwojenny świat, usunąć z oka metaforyczne bolesne szkło i nawet na zgliszczach wyrosnąć może piękne uczucie.