Romantyzm był epoką bardzo charakterystyczną, jeśli chodzi o zmiany, które postulowano w konstrukcji literackich dzieł sztuki. Bardzo dobrze widać to na przykładzie dramatu, nie bez powodu powstał termin „dramat romantyczny”, który podkreślał oryginalność i odrębność sztuki dramatopisarskiej tworzonej na przełomie XVIII i XIX wieku na tle poprzedzających epok. Oto jego najważniejsze cechy i właściwości.
Główne cechy dramatu romantycznego
Dramat romantyczny to przede wszystkim dzieło bardzo niejednorodne. Potrafi łączyć w sobie cechy wielu gatunków i rodzajów literackich. Profesjonalnie nazywamy tę cechę synkretyzmem rodzajowym, kiedy połączone zostają liryka z epiką, lub synkretyzmem gatunkowym, kiedy w jednym dziele dochodzi do wtrącenia różnego rodzaju dodatkowych gatunków literackich. Dramat romantyczny jest nieregularny w sposób umyślny. Twórcy bowiem specjalnie próbowali odejść od wcześniej utartych norm dramatu klasycznego, wypełniającego schematy pochodzące niekiedy jeszcze z czasów antycznych. Dramat romantyczny zrywa z zasadą jedności czasu, miejsca i akcji. Akcja takiego dzieła może rozgrywać się w odległych od siebie nawzajem miejscach i w momentach oddalonych od siebie o całe dekady. W tym rodzaju dramatu nie jest również przestrzegana zasada przyczynowo-skutkowa, jeśli chodzi o kolejność przestawianych wypadków. Nie są one prezentowane chronologicznie, jedna scena nie musi wynikać z poprzedniej, ani przygotowywać na kolejną. To z kolei prowadzi do odejścia od ścisłej struktury dzieła.
Kompozycja otwarta to kolejna cecha dramatu romantycznego. Duży nacisk kładzie się w tym wypadku na odbiór czytelnika, lub widza, na jego wyobraźnię i intelektualne zaangażowanie. Autor bowiem nie jest zobligowany do podania ostatecznego, jednoznacznego zakończenia. Wówczas to czytelnik zmuszony jest do odpowiedniej interpretacji nie tylko finału, lecz także do odnalezienia połączeń pomiędzy poszczególnymi wątkami na własną rękę. W dramacie romantycznym występuje przenikanie się elementów realistycznych z fantastycznymi, co jest zresztą charakterystyczne dla innych gałęzi twórczości romantycznej. Artyści w siłach natury dostrzegali metafizyczny wyraz boskiej siły, która ma niezaprzeczalny wpływ na ludzki los. W tym rodzaju dramatu istotne było również złamanie zasady decorum. Zasada ta polegała na dopasowaniu języka używanego w dziele do jego tematu. Twórcy dramatyczni postanowili przestać stosować się do tej reguły, stąd wątki podniosłe w dramacie romantycznym często mieszają się z groteskowymi, postacie patetyczne przeplatają się z satyrycznymi.
Cechą dramatu romantycznego jest również bardzo często występowanie bohatera romantycznego, czyli jednostki, która swoją postawą realizuje postulaty romantyczne, jak np. poczucie osamotnienia i niezrozumienia, rozbuchana emocjonalność, przeświadczenie o własnej wybitności i możliwości przewodzenia ludzkości, artyzm, trauma wywołana przeżytą tragedią.
Do najpopularniejszych europejskich dramatów romantycznych zaliczamy, m.in. Fausta Johanna Wolfganga Goethego, Borysa Godunowa Aleksandra Puszkina, Kaina George’a Byrona. W Polsce najsłynniejszymi dziełami tego gatunku są przede wszystkim: Dziady cz. III Adama Mickiewicza, Kordian, Balladyna oraz Lilla Weneda Juliusza Słowackiego, czy Nie-Boska Komedia Zygmunta Krasińskiego. Dramat romantyczny w dużej mierze inspirowany był teatrem elżbietańskim i szekspirowskim.