Cechy dramatu szekspirowskiego

Autor: Grzegorz Paczkowski

William Szekspir to jeden z najwybitniejszych dramatopisarzy i twórców teatralnych w historii sztuki nie tylko europejskiej, lecz także ogólnoświatowej. Autor ten napisał wiele dzieł, które do dzisiaj stanowią żelazną część klasyki literatury. Utwory te były nowatorskie pod względem zawartej w nich treści, lecz także pod względem formy, w jakiej tę treść przekazywały. W dużej mierze to właśnie dzięki Szekspirowi dziś możemy cieszyć się teatrem, który jest teatrem współczesnym, nie polegającym wciąż na utartych i schematycznych formach antycznych, czy średniowiecznych. 

Pierwszą i chyba najważniejszą cechą charakterystyczną teatru szekspirowskiego, która odróżniała go od wcześniejszych form dramatycznych, było zerwanie z zasadą jedności miejsca, czasu i akcji. Od tej pory akcja dramatu mogła rozgrywać się w wielu odległych od siebie miejscach, w dodatku na przestrzeni wielu lat, a nie jak to bywało w dramacie antycznym – najczęściej w ciągu jednego dnia. Ponadto nie wszystkie sceny były jednoznacznie podporządkowane rozwojowi fabuły. Przeplatanie się wątku głównego i wątków pobocznych również należało do cech charakterystycznych dramatu Szekspira. W tych utworach nie występował chór, który wcześniej pełnił funkcję dodatkowego bohatera dramatu, komentatora dziejących się na scenie wydarzeń. 

Szekspir jako pierwszy zastosował metodę przeplatania się nastrojów kolejnych scen. Oznaczało to, że w dziele o patetycznym wydźwięku mogły znaleźć się wstawki o charakterze satyrycznym, absurdalnym, farsowym, i odwrotnie: w komediach zdarzały się sceny podniosłe, tragiczne, patetyczne. Bohaterowie u Szekspira są postaciami o bardzo głębokiej warstwie psychologicznej. Wraz z fabułą śledzimy ich przemiany wewnętrzne, w trakcie ich monologów poznajemy ich motywacje, postawy i tok rozumowania. Bohaterowie ci byli dużo bardziej „żywi”, realni, autentyczni. Dużo większe wrażenie na widzach Szekspirowskich dramatów robiła więc ich śmierć, którą mogli zobaczyć na scenie. Szekspir wprowadził do dramatu również inne sceny przemocy, jak np. pojedynki, bitwy, zabójstwa, czy nawet samobójstwa. 

Szekspir był nowatorski również w podejściu do języka dramatu. Jako pierwszy zaczął odchodzić od mowy wiązanej i stosować wiersz biały. Bardzo charakterystyczne było w jego dziełach również stosowanie języka potocznego, regionalizmów, przysłów, „języka ulicy” – wszystkie te zabiegi miały na celu jeszcze większe zindywidualizowanie psychologiczne bohaterów i zwiększenie autentyczności wydarzeń rozgrywających się na scenie. 

Szekspir odszedł również od pojmowania życia człowieka jako egzystencji zdeterminowanej przez siłę wyższą. To człowiek odpowiadał za swój los i to jego świadome decyzje miały wpływ na jego – pozytywną bądź negatywną – przyszłość. Człowiek ulega wielu pokusom i namiętnościom, jego los zależy od tego, w jakim stopniu będzie umiał przeciwstawić im rozsądek, silną wolę i szlachetność. Walka pomiędzy tymi dwoma stronami duszy jest najważniejszą walką, jaką stacza każdy człowiek przez całe swoje życie. Wątki nadprzyrodzone, świat metafizyczny i fantastyczny został przez Szekspira ograniczony do minimum i przeważnie pełnił jedynie funkcję służebną wobec fabuły, a nie decydującą. Ważną rolę natomiast odgrywać zaczęła przyroda, która potrafiła podkreślać nastrój konkretnych scen, lub oddawać stany wewnętrzne przeżywane przez konkretnych bohaterów. 

Dodaj komentarz