Romantyzm to epoka historyczno-literacka, która wywarła na twórcach chyba największe wrażenie, ponieważ tradycje romantyczne są obecne w sztuce i literaturze do dziś. Przez wiele dziesięcioleci każdy twórca musiał w jakiś sposób odnieść się do dziedzictwa romantyzmu. Z czasem przybrało to formę świadomej gry z ową tradycją. Tak czy inaczej wiele istnieje przykładów na prowadzenie swoistej intelektualno-konwencjonalnej gry z romantyzmem przez pisarzy rozmaitych epok.
Michaił Bułhakow w Mistrzu i Małgorzacie nawiązał do romantyzmu na bardzo wielu płaszczyznach. Przede wszystkim nawiązał on bardzo mocno do świata metafizycznego, obecności duchów i demonów, a także intuicji i prymarnej roli uczuć, które ingerują w nasze życie. W powieści objawia się to pod postacią szatana Wolanda i jego świty, która sieje zamęt w Moskwie. Ludzie w zderzeniu z potęgą świata metafizycznego przestają sobie radzić. Wszystko, w co wierzyli, okazuje się nie wystarczające, a oni zostają wydani na pastwę ekstremalnych emocji i sytuacji. Bardzo romantyczną postacią jest również sam tytułowy bohater – Mistrz. Jest on artystą, który poświęca się dla swojej twórczości, a gdy ta zostaje odrzucona, wpada w rozpacz. Nie pomaga mu wówczas również miłość Małgorzaty, miłość żarliwa, namiętna od pierwszego wejrzenia – miłość zupełnie romantyczna. Bułhakow używa romantyzmu jako środka do stworzenia specyficznej atmosfery świata w którym wszystko jest możliwe. Dzięki wyobraźni, instynktom, a także nastrojowi, autor stworzył świat, na którego przykładzie pokazuje jak wygląda nasze życie wewnętrzne.
Innym przykładem wykorzystanie motywów romantycznych w literaturze innych epok jest choćby Tango Sławomira Mrożka. Ten współczesny dramat wbrew pozorom bardzo wiele ma wspólnego z romantycznym wyobrażeniem jednostki ludzkiej. Główny bohater, Artur, jest bowiem buntownikiem, choć jedyne przeciwko czemu może się buntować jest… brak rzeczy przeciwko którym mógłby się buntować, ponieważ w jego domu panuje anarchia. Młodzieniec jednak potrzebuje sprzeciwu, by móc rozwijać się tak, jak przystało na dwudziestopięciolatka. Tragiczna jest sytuacja Artura, ponieważ mimo swojej wielkiej walki i wielu wyrzeczeń, ostatecznie ponosi klęskę, co jeszcze bardziej zbliża go do ideału romantycznego bohatera.
Warto spojrzeć również, kim byli romantyczni bohaterowie i źródła, czyli w dziełach twórców tej przedziwnej epoki. Byli to wielcy indywidualiści, wrażliwi artyści, którzy nie potrafili żadnej emocji przeżywać w sposób inny niż ekstremalny, wyjaskrawiony do granic możliwości. Byli przez to nieszczęśliwi, często niezrozumiani przez otoczenie, co doprowadzało do ich alienacji i buntu. Nie mogli bowiem przyjmować świata taki, jakim był, czyli niedoskonałym. Musieli walczyć, o prawdę, o miłość, o czystość. Choćby w tej walce byli osamotnieni. Często czynili to w okolicznościach tajemniczych albo wprost mrocznych. W nocy, przy świetle księżyca, na cmentarzach, w lochach lub ruinach zamków. Na tle ostrych szczytów gór lub szalejących fal morza. Do najważniejszych bohaterów epoki należeli np. Konrad z Dziadów cz. III Adama Mickiewicza, tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego, pt. Kordian, czy Werter ze słynnej na całą Europę powieści autorstwa Johanna Wolfganga Goethego, pt. Cierpienia młodego Wertera.
Epoka romantyzmu zmieniła sztukę i literaturę. Od te pory każda kolejna epoka musiała się określić właśnie wobec niej. Pewne elementy romantycznych dzieł są nadal w użyciu, trudno sobie bowiem wyobrazić sztukę bez uczuć niepokoju, tajemnicy czy buntu. Motywy te jednak ewoluują i niekiedy przybierają formę niezwiązaną z poprzednikami. Czasem jednak stanowią świadomą grę, dialog z romantyzmem, dzięki któremu pole interpretacyjne takich utworów rozszerza się bardzo dla odbiorcy.