Ferdydurke Witolda Gombrowicza to powieść charakteryzująca się absurdem i groteską. Ten niemożliwy i w pewnym sensie nierealny świat obnaża przed nami absurdy rzeczywistości, a jego bohaterowie stanowią zwierciadło, w którym każdy człowiek może się przejrzeć i przyjrzeć swojej życiowej postawie, charakterowi i poglądom.
Spis treści
Józio Kowalski
Mężczyzna trzydziestoletni, początkujący pisarz, który jest wewnętrznie rozerwany pomiędzy dzieciństwem a dorosłością. Dochodzi do wniosku, że całe życie składa się z wypełniania ról, które narzuca człowiekowi społeczeństwo. Zostaje cofnięty do poziomu szóstej klasy szkoły podstawowej, gdzie ma nadrobić braki edukacyjne. Trafia również do staropolskiego dworku oraz na stancję prowadzoną przez ultra nowoczesną rodzinę. Wszędzie za cel stawia sobie obalenie panujących w danej przestrzeni stereotypów, przełamania form, obnażenia ich pustki intelektualnej i niespójności z codziennym życiem. Pod koniec powieści stwierdza jednak, że od formy nie ma ucieczki, a z jednej roli można uciec co najwyżej w drugą. Jest to bohater ambitny, przykład świadomego siebie intelektualisty, który przez swoją nadmierną wrażliwość staje się nieco groteskowy.
Miętus
Miętalski, jeden z uczniów szkoły, do której trafia Józio. Jest to chłopak, który nie może znieść faktu, że szkoła próbuje zatrzymać młodych ludzi na poziomie dzieciństwa, zamiast dbać o ich rozwój i kształtowanie dojrzałości. Buntuje się przeciwko temu będąc wulgarnym, agresywnym, ordynarnym i przewodząc grupie „chłopaków” – uczniów, którzy podobnie jak on dążą do przyspieszonej dojrzałości. Jedynym sposobem propagowanym przez Miętusa i jego towarzyszy jest obnoszenie się ze świadomością seksualnej sfery człowieka. Na siłę próbuje również uświadomić i zwulgaryzować innych uczniów, co objawia się w przemocowym zachowaniu wobec Syfona. W rozmowie z Józiem Miętus jednak odkrywa swoje wrażliwe oblicze. Okazuje się, że chłopak pragnie żyć w sposób naturalny, pozbawiony norm i ról, tak, jak żyją ludzie na wsi, w zgodzie z naturą.
Syfon
Pylaszczkiewicz. Główny przeciwnik Miętusa. Przewodzi grupie „chłopiąt”, czyli uczniów, którzy przystają na normy panujące w szkole i stosują się do wszystkich ich reguł. Jest pupilkiem nauczycieli, kujonem i lizusem. Opiera się dojrzewaniu, dobrze mu jest w roli dziecka. Staje do pojedynku na miny z Miętusem i wygrywa go. Zostaje jednak na siłę „zgwałcony przez uszy”, czym Miętus pozbawia go ukochanej niewinności. Chłopak nie jest w stanie przeżyć takiego wstrząsu i po pewnym czasie odbiera sobie życie.
Kopyrda
Jedyny uczeń, który Józiowi wydaje się normalny. Jest zdystansowany wobec wszystkiego, co dzieje się w szkole i wobec innych uczniów. Trudno go rozgryźć. Podąża własnymi ścieżkami. Między dwoma bohaterami dochodzi do konfliktu, kiedy obaj zaczynają interesować się pensjonarką Zutą.
Profesor Pimko
Przykład stereotypowego nauczyciela, który działa wedle nieaktualnych utartych schematów, dzięki którym czuje się pewnie w swoim zawodzie. Odbywa się to ze szkodą dla uczniów, którzy traktowani są przedmiotowo, jak dzieci, a nie dojrzewający dorośli. Taki system sprzyja pogłębianiu dziecinności. Pimko jest specjalistą od „upupiania” młodzieży. Nie zależy mu na tym, żeby edukacja rzeczywiście przygotowywała do dorosłego życia, lecz żeby wszystko szło według raz ustalonego porządku.
Bladaczka
Szkolny polonista. Nauczyciel bez powołania i poczucia misji. Uczy sztampowych prawd, których nie potrafi uargumentować. Pragnie wtłoczyć uczniom do głowy podręcznikowe frazesy, jednak jego system załamuje się w momencie, kiedy jeden z uczniów się z nim nie zgadza. Bladaczka nie potrafi zapanować nad klasą, uczniowie ignorują go i wchodzą mu na głowę, nie ma charyzmy, nie potrafi ustanowić porządku w czasie lekcji. Zarówno on, jak i jego uczniowie wyczekują z utęsknieniem każdego dzwonka.
Młodziakowie
Rodzina hołdująca jak najbardziej nowoczesnym i postępowym trendom w każdym aspekcie życia. Są zwolennikami sportu, odnoszą się z lekceważeniem do konserwatywnych przekonań, własną córkę zachęcają do, nie tyle nowoczesnych, co niemoralnych i nieco niebezpiecznych zachowań, jak na przykład niezobowiązujące kontakty płciowe i posiadanie nieślubnych dzieci. Ich poza okazuje się tylko rolą, gdy Józio organizuje prowokację z Zutą, Profesorem i Kopyrdą.
Zuta
Córka Młodziaków. Ofiara beztroskiego wychowania swoich rodziców. Jest młodą i wyzwoloną dziewczyną, której zachowanie często zakrawa na bezczelność. Pęd za wyzwoleniem jednak doprowadził ją do rażących ubytków w intelekcie. W powieści symbolizuje ona siłę fizyczną, witalność i naturę seksualną człowieka przy jednoczesnym zatraceniu wartości wyższych, duchowych i intelektualnych.
Hurleccy
Przykład rodziny hołdującej staropolskim tradycjom. To patrioci przywiązani do wartości religijnych i rodzinnych. Zamieszkują dworek i zapatrzeni są we własne szlacheckie obyczaje oraz rodowód. Z takiej postawy wyłania się gnuśność starej polskiej szlachty, która zatopiona jest w próżniactwie i poczuciu własnej wielkości. Poniżają chłopów zajęci ciągłymi przyjęciami i życiem towarzyskim. Są oderwani od prawdziwego świata.