Jedną z najbardziej oryginalnych postaci stworzonych przez J.R.R. Tolkiena i zamieszkujących Śródziemie – wykreowany przez niego świat – jest bez wątpienia Gollum. Stworzenie niewiadomego pochodzenia, z jednej strony straszne, z drugiej żałosne. Z jednej strony wzbudzające przerażenie i pogardę, z drugiej współczucie. Istota ta jest bardzo charakterystyczna i nie da się jej pomylić z żadnym innym potworem z innych światów.
Gollum zamieszkiwał mroczne i ciemne jaskinie w Górach Mglistych. Swoją „siedzibę” miał nad wielkim podziemnym lodowatym jeziorem. Była to pokraczna istota, na której wyglądzie odbiły się dziesiątki lat życia w samotności, brudzie, nędzy i ciemności. Przede wszystkim Gollum opisywany jest jako istota o bardzo ciemnej, jeśli nie czarnej skórze, co za pewne było wynikiem swobodnego podejścia tej istoty do higieny. Był bardzo pokraczny, czasem poruszał się na czworakach, co było bardziej poręczne ze względu na warunki panujące w jaskiniach i grotach, w których mieszkał. Miał wielkie dłonie o wychudzonych i długich palcach, które służyły mu do polowania na ryby. Posiadał również wielkie, wyłupiaste oczy i ogromne stopy, których używał do wiosłowania, kiedy swoją prowizoryczną łódką bezszelestnie przemierzał swoje jezioro.
Gollum od bardzo długiego czasu żył w samotności, a nawet ukrywał się, zwłaszcza przed goblinami, których w okolicy nie brakowało. Wiedział, że jest na tyle słaby, że nie potrafiły się obronić przed atakującą hordą. Nie był jednak zupełnie bezbronny, ponieważ zdarzało mu się atakować i zabijać pojedyncze gobliny. Wykorzystywał do tego element zaskoczenia oraz dobrą znajomość podziemi. Porwane gobliny torturował, zabijał i zjadał. Lata życia w ciemności i w samotności doprowadziły Golluma do choroby psychicznej: rozmawiał sam ze sobą używając do tego specyficznej składni, a poza tym był psychicznie uzależniony od magicznego złotego pierścienia, który był jedyną wartościową rzeczą, jaką posiadał. Gollum rozmawia zresztą również z nim, powtarzając, że jest on jego skarbem.
Gollum jest postacią bezwzględną i niehonorową. Kiedy trafia na Bilba, ma ogromną ochotę na pożarcie korpulentnego hobbita, lecz godzi się na grę w zadawanie sobie zagadek i przegrywa ją. Mimo to próbuje porwać Bagginsa, lecz ten ratuje się właśnie dzięki skradzionemu Gollumowi pierścieniu. Kiedy stwór orientuje się, że zginął jego największy skarb, wpada w prawdziwy obłęd.
Gollum to bardzo smutna postać. Jest okrutny i brutalny, ale wzbudza litość. Choroba psychiczna wywołana uzależnieniem od pierścienia, dekady samotności, życie w mroku i ciągłe ukrywanie się przed światem – w zasadzie trudno się dziwić, że Gollum stał się potworem. Oczywiście nie usprawiedliwia to jego złych uczynków, ale nadaje jego postaci nieco głębszy wymiar. Możemy widzieć gonie tylko jako bezmyślne zwierzę, lecz także jako żywą, myślącą i czującą istotę, która w wyniku nieszczęśliwych zbiegów okoliczności w swoim życiu została doprowadzona na skraj wytrzymałości psychicznej, a nawet tę granicę przekroczyła. Gollum odgrywa również znaczącą rolę we Władcy Pierścieni, w którym opowiedziane zostały dalsze losy zarówno Bilba, jak i magicznego pierścienia.