Iliada jako epos

Autor: Grzegorz Paczkowski

Iliada Homera to jeden z najstarszych eposów, jakie zna ludzkość. Utwór ten stał się przykładem tego, jak napisać tak potężne dzieło, z którego czerpało potem wiele pokoleń twórców, próbujących stworzyć swoje epopeje. 

Epos jest to potężna forma literacka, pisana określoną miarą wierszową, która przedstawia dzieje danego rodu w przełomowym dlań momencie historycznym. Temu przedstawieniu towarzyszą określone elementy, jak np. wyjątkowe cechy głównych bohaterów, którzy są najszlachetniejszymi reprezentantami większych zbiorowości. Często w fabule eposów dużą rolę odgrywa świat mistyczny, religijny czy mityczny i przeplata się on z wymiarem realistycznym. Epos charakteryzuje się również specyficznymi środkami stylistycznymi, które wcale lub bardzo rzadko nie występują poza nim. Jest to m.in. inwokacja, czyli patetyczny początek dzieła, odezwa autora do bóstwa, które prosi o natchnienie. Występują tam również obszerne porównania homeryckie oraz retardacje, czyli opóźnienia akcji specjalnie wywoływane przez autora w celu zbudowania napięcia. 

Wszystkie powyższe cechy i wytyczne możemy odnaleźć w Iliadzie autorstwa Homera. Jej głównym wątkiem są dzieje słynnej wojny trojańskiej, momentu przełomowego dla Trojan, którzy, jak wiemy, w niedługim czasie mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz także dla Greków, którzy chronili w ten sposób swojego honoru narodowego. Głównymi bohaterami są jednostki wybitne, herosi i bohaterowie, jak np. Achilles, Hektor, Odyseusz, Agamemnon czy Ajaks. W fabule jawny udział mają bogowie z mitologii greckiej, tacy jak Atena, Posejdon, Hefajstos, Apollo czy Hermes i Afrodyta. Wpływają oni na bieg wojny oraz uczucia i motywację bohaterów. Iliada rozpoczyna się od inwokacji, czyli prośby narratora o wenę w pisaniu na temat wielkiego gniewu Achillesa, który jest motywem przewodnim eposu.

Słynne są długie  i bardzo szczegółowe porównanie z Iliady, które od ich autora zyskały miano „homeryckich”. Homer stosował również retardacje, z których chyba najsłynniejszą jest ta, w której opisuje on nową tarczę Achillesa, wykutą specjalnie dla niego przez Hefajstosa., by opóźnić opis walki. Iliada w całości napisana jest językiem podniosłym, wręcz patetycznym, co miało podkreślać doniosłość opowiadanych historii. 

Iliada to jeden z dwóch – oprócz Odysei – eposów Homera, które dziś służą za absolutny przykład tego gatunku literackiego. Trudno się temu dziwić, ponieważ w znacznym stopniu wpłynęły one na kształtowanie się europejskiej kultury i literatury. Do dzisiaj motyw wojny trojańskiej jest obecny w kulturze popularnej, o czym świadczą nie tylko kolejne odwołania literackie, lecz choćby jej ekranizacje kinowe. Iliada więc nie jest dziełem, które wpasowuje się w podręcznikowe wytyczne eposu, jest raczej czymś w rodzaju definicji eposu. 

Dodaj komentarz