„Potok i rzeka” to utwór który został umieszczony w wydaniu „Bajki i przypowieści” w 1830 roku. Co się okazuje, bajka o tym samym tytule, a innej treści, znajduje się w tym zbiorze jako drugi utwór części pierwszej oraz jako utwór trzynasty w części trzeciej.
Oba utwory mają podobne przesłanie, które jest uniwersalne i odnosi się do cech które reprezentują różne osoby, a elementy natury są tutaj pomimo że dla niej charakterystyczne, to jednocześnie symboliczne w odbiorze do ludzi.
Ignacy Krasicki w sposób sprawny i kreatywny przedstawia dane zagadnienie, które dzięki nieco humorystycznemu podejściu daje możliwość zrozumienia przekazu szerszemu gronu czytelników. Dzięki temu przekaz jest moralizatorsko – dydaktyczny, tak często widoczny w tekstach Krasickiego.
Spis treści
Potok i rzeka – analiza utworu i środki stylistyczne
Utwór ma formę bajki, zawierającej się w jednej, sześcio-wersowej strofie. Bajka pierwsza jest wierszowana i pojawia się tutaj narrator, opowiadający tą krótką historyjkę w sposób zwięzły i rzeczowy. Dotyczy on hałaśliwego i wyśmiewnego potoku oraz spokojnej, zrównoważonej rzeki.
W utworze drugim pojawia się poza narratorem, także monolog który wypowiada rzeka, będący pewnego rodzaju jej mądrością. Kieruje ją do potoku, który dziwi się że rzeka jest taka powolna. Utwór jest nieco krótszy, bo czterowersowy.
Środki stylistyczne są użyte w utworach skromnie, co w żadnym przypadku nie ujmuje poziomowi jego treści. Spotykane rymy, dodają rytmu („hałasem – tymczasem, zorza – morza”). Epitety przedstawiają obrazowo („pięknej dolinie”, „porankowe zorza”), a personifikacje nasuwają myśl o uczłowieczeniu elementów natury („śmiał się z rzeki”, „rzeka rzekła”), przez co staje się ona człowiekowi bliższa, a jej cykle są łatwiejsze do zrozumienia.
Potok i rzeka – interpretacja utworu
Zarówno w jednym jak i w drugim utworze pojawia się pewnego rodzaju konflikt, dotyczący potoku i rzeki. Wywołany jest on raczej niezrozumieniem, którym potok wykazuje się w stosunku do rzeki. Wyśmiewa on bowiem jej naturalny rytm i spokój w jaki płynie. On za to narwany i niecierpliwy uważa że dotrze do celu szybciej niż rzeka i to jest właśnie najlepszy sposób na osiągnięcie według niego celu.
Rzeka zaś wydaje się być bardziej dojrzała i rozumna, nie daje się więc sprowokować narwanemu strumykowi i czekając na rozwój wypadków nie zmienia swojego rytmu, który uważa że jest naturalny i czasem może przynieść lepsze efekty, a czasem takie same, tylko w sposób spokojniejszy.
Oba te zjawiska można odnieść do cech ludzkich.
Potok będzie charakteryzował osobę niedoświadczoną, trochę nieodpowiedzialną, która szybko chce osiągnąć swoje cele, poddaje się emocjom i nie ma określonego planu dążenia do celu.
Z kolei rzeka jest symbolem życiowej mądrości i spokoju jaki osiąga się po pewnym czasie doświadczenia, które może przychodzić z wiekiem. Doświadczenie to sprawia że nagłe zwroty akcji nie są w stanie zbić z tropu i zmienić obranego wcześniej sposobu dążenia do wybranych celów.
Potok i rzeka – morał utworu
Morał utworu jest taki, że każdy ma swój sposób dążenia do celu i żaden z nich nie jest ani dobry ani zły. Może pojawić się pewnego rodzaju niezrozumienie, które wynika z niewiedzy i braku doświadczenia lub…chęci rywalizacji i porównywania się by poczuć się lepszym od kogoś.
Według niektórych lepszym sposobem będzie pośpiech, który wydaje się im skuteczniejszy, a dla innych spokój i rozważne dążenie do celu będzie właściwym wyborem, który nie będzie niczym zaskakiwał, a raczej będzie powodować komfort.