Każdy potrzebuje w życiu przyjaźni nie mniej niż miłości, akceptacji, czy spełnienia zawodowego. Przyjaźń jednak przyjaźni nierówna, o czym przekonało się wielu bohaterów literackich. Niektórzy bowiem rozumieją przyjaźń zupełnie inaczej niż, ludzie, którzy nią ich obdarzyli, inni posuwają się nawet do nikczemności wykorzystywania swoich przyjaciół dla osiągnięcia własnych celów. Jednak w momencie, kiedy trafimy na prawdziwą przyjaźń, możemy być pewni, że mamy skarb.
W Lalce Bolesława Prusa prawdziwej przyjaźni jest niewiele. Warszawski świat końca XIX wieku przesiąknięty jest interesownością, sztucznymi relacjami, małżeństwami dla zysku oraz wykorzystywaniem drugiego człowieka. W takich warunkach trudno o kogoś, komu można by zwierzyć się z własnych słabości i poprosić o radę. Taką relacją jest na pewno relacja Stanisława Wokulskiego i Ignacego Rzeckiego. Mężczyźni mimo sporej różnicy wieku darzą się ogromnym szacunkiem, wspierają się nawzajem i chcą dla siebie jak najlepiej. Łączy ich wieloletnia relacja i wspólne przeżycia. Starszy Rzecki, mimo że technicznie rzecz ujmując jest podwładnym Wokulskiego, darzy go wręcz ojcowskimi uczuciami. Stachu mimo że nie zawsze postępuje według rady Rzeckiego i bywa na niego zamknięty, tylko jego uważa za przyjaciela i jemu przepisuje ostatecznie dużą kwotę pieniędzy w spadku.
Zupełnie inna przyjaźń łączy bohaterów powieści reportażowej Aleksandra Kamińskiego, pt. Kamienie na szaniec. Młodzieńcy są członkami dywersji w czasie II wojny światowej. Prowadzą działalność sabotażową i dywersyjną, nieraz ryzykując swoje życie i zdrowie. Muszą ufać sobie nawzajem, bo od tego w większości przypadków zależy powodzenie ich misji. Jeden musi potrafić bez wahania oddać życie za swoich towarzyszy. Bohaterowie dają tego dowody w momencie, kiedy jeden z nich, Jan Bytnar „Rudy” zostaje aresztowany przez gestapo i zaczyna być brutalnie przesłuchiwany. Jego towarzysze od razu przystępują do organizacji akcji ratunkowej i udaje im się odbić przyjaciela, choć paru z nich płaci za to najwyższą cenę. To ekstremalny przykład przyjaźni opartej na solidarności w niedoli, patriotyzmie oraz poświęceniu dla wspólnej sprawy.
Przykładem przyjaźni niezupełnie wzajemnej może być relacja Małego Księcia i Róży z Małego Księcia Antoine’a de Saint-Exupery’ego. Róża była świadoma swojej urody, lecz także pyszna i zadufana w sobie. Zauważyła szybko, że ma do czynienia z naiwnym chłopcem nie znającym jeszcze życia. Uwiodła go i wmówiła mu, że ma jej służyć, co chłopiec robił nie będąc świadomym, że jest wykorzystywany. Dopiero Lis na Ziemi wyjaśnił Księciu, że prawdziwa przyjaźń musi być oparta na wzajemnej trosce i zaangażowaniu. Inaczej jest po prostu zwykłym wyzyskiwaniem drugiej osoby. Była to dla Małego Księcia bardzo ważna lekcja.
Jak więc widać, przyjaźń potrafi przyjmować bardzo różnorodne oblicza. Od relacji na śmierć i życie, poprzez szorstkiej, ale serdecznej męskiej przyjaźni, aż po przykład uczucia niesprawiedliwego, wykorzystującego. Mamy dużo czasu na szukanie prawdziwych przyjaciół, którzy będą dla nas życiowym wsparciem, więc naprawdę nie warto tracić czasu na tych, którzy nie potrafią, albo z różnych względów nie chcą angażować się w relacje, które nie będą nosiły znamion wzajemności.