Tango Sławomira Mrożka jako dramat współczesny

Autor: Grzegorz Paczkowski

Współczesność to termin trudny do uchwycenia jednoznaczną definicją, ponieważ w zależności od czasów jest ona inna. Twórcy literatury piszą, by spróbować wyrazić obraz i kształt własnej epoki. Niektóre jednak z tych dzieł wyrażają przy okazji prawdy na tyle uniwersalne, że na zawsze pozostają współczesne właśnie. Takim dramatem jest m.in. Tango Sławomira Mrożka. 

Tangu Sławomir Mrożek przedstawił współczesną rodzinę, która podlega prądom i modom epoki, w której żyje. Średnie pokolenie rodziny – małżeństwo Stomil i Eleonora – to ludzie, którzy całą młodość poświęcili na walkę ze wszelkimi konwenansami i obyczajowo-społecznymi ograniczeniami własnych indywidualności. Tego rodzaju sprzeciw pozostał im jednak w wieku dojrzałym, co poskutkowało stworzeniem bardzo anarchicznego i bałaganiarskiego trybu życia. Matka Eleonory, Eugenia, chętnie podporządkowała się temu trybowi, natomiast jej brat, Eugeniusz, niekoniecznie. Przez chaos panujący w rodzinie najbardziej cierpi Artur, który pragnie powrotu do tradycji i do tego, by każdy odgrywał odpowiednie role. 

Sławomir Mrożek pokazuje tym samym problemy, jakie dotyczyły współczesnych mu rodzin. Brakowało w nich autorytetów w starszych pokoleniach, co miało brutalne przełożenie na dorastanie i życie młodych. Było to istotne zjawisko w latach 60. XX wieku w Polsce, która znajdowała się wówczas w strefie komunistycznych wpływów Związku Radzieckiego. System totalitarny, jak wiadomo, bardzo silnie uderzał właśnie w integralność rodziny jako tradycyjnej podstawowej komórki społecznej. 

W rodzinie Artura panuje swoboda pod każdym względem, w tym seksualnym. To jawne zaburzenie najbardziej podstawowych wartości moralnych. Artur ginie z ręki Edka – osobnika, który kieruje się wyłącznie przemocą i absurdalnymi mądrościami życiowymi. W symboliczny sposób pokazuje to porażkę młodego pokolenia współczesnego Mrożkowi na drodze do szczęśliwego życia. Porażkę spowodowaną błędami starszych. 

Również formalnie Tango jest dramatem jak najbardziej współczesnym. Rządzi w nim groteska, czyli łączenie skrajnych kategorii estetycznych, w celu wywołania szoku u odbiorcy. Język bohaterów jest potoczny, bywa wręcz wulgarny. Trudno powiedzieć coś szczegółowego o miejscu i czasie akcji, przez co Tango nabiera charakteru utworu uniwersalnego, niezależnego od czasów, w których powstało. Mrożek stworzył więc dramat stricte współczesny, który jednak ma wiele cech utworu bardzo uniwersalnego. Uniwersalne są bowiem prawdy, jakie z dzieła możemy wyczytać. Współczesność, z którą dziś mamy do czynienia wyjaskrawiła jeszcze bardziej zjawiska, które niepokoiły Mrożka już w połowie ubiegłego stulecia. Przybierają one inne formy, lecz nadal prawdą jest, że młodzież pozbawiona odpowiednich wzorców na początkowym etapie swojego życia, łatwo może pobłądzić w dorosłym świecie i odnieść porażkę, unicestwiając wszystkie swoje możliwości i szanse. Forma naszego istnienia ulega coraz bardziej dynamicznym zmianom, jednak jego treść zawsze jest podobna. 

Dodaj komentarz