Sławomir Mrożek jest uważany za jednego z najwybitniejszych literackich karykaturzystów polskich XX wieku. W swoich dramatach przedstawiał rzeczywistość PRL-u w krzywym zwierciadle, dzięki czemu jeszcze dobitniej uzmysławiał odbiorcom absurd otaczającego ich świata, jego szarość, dwulicowość oraz jałowość moralną i intelektualną. Najsłynniejszym dziełem tego twórcy jet Tango, które skupia się na zachwianiu wszelkich wartości społecznych, rodzinnych i pokoleniowych, oraz na konsekwencjach, do których takie zachwianie może doprowadzić całe państwo. Tango, wystawione po raz pierwszy w połowie lat 60. XX wieku, po sześćdziesięciu latach od premiery nadal zaskakuje trafnością diagnoz społecznych oraz moralnych. Mrożek opisał swoją współczesność, jednak opis ten jest aktualny do dziś. Nadal wstrząsa i skłania do myślenia.
Spis treści
Tango – streszczenie krótkie
Głównym bohaterem dramatu Sławomira Mrożka, pt. Tango jest dwudziestopięcioletni młodzieniec, Artur, który urodził się i żyje w rodzinie, w której panuje zupełna anarchia obyczajowa.
Jego rodzice, Stomil i Eleonora, są niedojrzali i zachowują się tak, jakby wciąż przeżywali młodzieńczy bunt. Utrzymują oni, że całe życie walczyli o swobody obywatelskie i wolność, kiedy jednak dojrzeli, nie potrafili zrezygnować z infantylności swoich zachowań. Podobnie jest z babcią Eugenią, jej bratem, Eugeniuszem, czy też tajemniczym i podejrzanym Edkiem.
Artur twierdzi, że tego typu życie jest dla niego fatalne, ponieważ on sam nie ma się przeciwko czemu buntować, a każdy młody człowiek powinien się buntować. Postanawia przywrócić ład obyczajowy w swojej rodzinie i poprawić jakość jej funkcjonowania. Przy okazji zakochuje się w kuzynce Ali, z którą planuje wziąć ślub.
Ala również nie przywiązuje zbyt dużej wagi do norm obyczajowych i konwenansów. Artur stara się jej uświadomić, że powinna stać po jego stronie, gdyż on broni kobiety przed przedmiotowym traktowaniem, lecz w dzisiejszych czasach przedmiotowe traktowanie wydaje się pasować kobietom. Przerywa im Edek, który wydaje się podobać Ali (wcześniej Eleonora przyznała się do sypiania z nim). Nabiera na sile spisek, mający na celu pozbycie się Edka z domu, jednak Stomil, który ma tego dokonać, zawodzi. Doprowadza to do wściekłości Artura, który zmusza całą rodzinę do konwencjonalnego zachowania w związku z jego planowanym ślubem z Alą.
W dniu ślubu Artur jednak mocno się upija i pada przed Stomilem na kolana w przepraszającym geście. Uświadamia sobie, że jego wcześniejsze działania zawiodły. Dochodzi do wniosku, że sama forma nie jest w stanie pomóc w rozwiązaniu jego problemów – potrzebna byłaby dobra idea.
W tym momencie umiera babcia Eugenia, co jest inspiracją dla Artura, który chce wprowadzić rządy śmierci. Rozkazuje nawet Edkowi zabić Eugeniusza. Ala przyznaje się do zdradzenia Artura z Edkiem. Młodzieniec chce zabić go pistoletem, lecz ten go pokonuje i zabija.
Dramat kończy się sceną, w której Edek zakłada marynarkę martwego Artura, przejmuje totalną władzę w domu, (co jest przyjęte przez rodzinę bez najmniejszego nawet zająknienia), a potem nad ciałem młodzieńca tańczy piękne tango ze Eugeniuszem.
Tango – streszczenie szczegółowe
Akt I
Tango rozpoczyna się od sceny, w której Eugeniusz, Eugenia oraz Edek grają w karty. Są ubrania w absurdalne, niepasujące do siebie ubrania, znajdują się w pomieszczeniu pozostawiającym wiele do życzenia pod względem czystości, pełnym dawno nieużywanych sprzętów i artefaktów. Język jakim posługują się ci ludzie w podeszłym wieku również pozostawia wiele do życzenia – jest bezsensowny, na siłę młodzieżowy, niechlujny. Całość sprawia wrażenie chaosu, o którego uporządkowanie nikt nie zabiega, wszyscy starają się ignorować nieporządek w imię pozostawiania sobie całkowitej wolności.
Wkrótce w mieszkaniu pojawia się Artur, dwudziestopięcioletni student medycyny, najmłodszy przedstawiciel rodziny, wnuk Eugenii. Usiłuje on przywołać towarzystwo do porządku, Eugenię odsyła na katafalk, ponieważ panował zakaz gry w karty. Młodzieniec twierdzi, że w takim domu nie da się już żyć, ponieważ nie obowiązują w nim żadne zasady, wszystkie wartości są odwrócone do góry nogami. Zaburza to cykl jego dojrzewania, ponieważ nie ma się przeciwko czemu buntować, a bunt jest potrzebny człowiekowi w jego wieku. Wszyscy jego rówieśnicy są już dojrzali, a on dorastał w domu anarchistycznym i chaotycznym, w którym nawet przeciwko brakowi zasad nie dało się buntować.