Doktor Michał Szuman jest jednym z niewielu prawdziwie oddanych przyjaciół Stanisława Wokulskiego. Chociaż jest bohaterem drugoplanowym, pełni w powieści Bolesława Prusa ważną rolę. Znamienne są zwłaszcza wypowiadane jego ustami sądy na temat zamieszkującej Warszawę mniejszości żydowskiej czy miłości Wokulskiego. Przyjrzyjmy się temu, kim jeszcze był doktor Szuman.
Spis treści
Wygląd i charakter Michała Szumana
Doktor Michał Szuman to żydowskiego pochodzenia lekarz, który przyjaźni się z głównym bohaterem Lalki. Jest to człowiek raczej starszej daty. Charakteryzuje się niedużą posturą, zażółconą skórą i czarną brodą. Jest reprezentantem tzw. „inteligencji żydowskiej”, czyli grupy ludzi żydowskiego pochodzenia, która jednak nie izolowała się od społeczności polskiej. Jest człowiekiem przesiąkniętym ideałami pozytywizmu, chociaż próżno byłoby szukać w nim przesadnego entuzjazmu. Przeważa w nim sceptycyzm i chłodny dystans do świata. Jest aktywny społecznie, brał udział w powstaniu styczniowym.
W młodości Szuman doświadczył bardzo poważnego wstrząsu psychicznego związanego z rozczarowaniem miłością, przez który próbował odebrać sobie życie. Po tym epizodzie co prawda wrócił do zdrowia, lecz już na zawsze pozostał człowiekiem zgorzkniałym i zniechęconym do egzaltacji uczuciowej. Miłość była dla niego jedynie szczególnym przejawem popędu seksualnego, rodzajem gry społeczno-towarzyskiej. Za tym przeświadczeniem szło również pogardliwe podejście do zawierania związków małżeńskich. Do wszystkich uczuć ludzkich podchodzi w sposób naukowy, chłodny, zdystansowany, ironiczny, prześmiewczy.
Szuman – pragmatyk i przyjaciel Wokulskiego
Pod względem podejścia do świata jest Szuman przeciwieństwem Ignacego Rzeckiego – romantyka, mimo wieku wciąż targanego mocnymi uczuciami, człowieka żyjącego przeszłością i wierzącego w dawno już przebrzmiałe ideały. Szuman zdaje sobie sprawę z tego, gdzie i w jakich czasach żyje i nie próbuje wmawiać w sobie, że jest inaczej. Jego sposobem na życie jest traktowanie świata w sposób jak najbardziej pragmatyczny, Rzeckiego nazywa zresztą półgłówkiem. Miał wystarczający majątek, dzięki któremu mógł pozwolić sobie na darmowe leczenie ludzi, ale czynił to w zasadzie tylko wtedy, kiedy jakiś przypadek mógł wnieść coś do jego prywatnych badań. Nie był raczej typem lekarza kierowanego misją niesienia ludziom pomocy w potrzebie.
Z Rzeckim łączy go natomiast przyjaźń wobec Wokulskiego i troska o niego. Zwłaszcza w momencie, kiedy miłość do Izabeli zaczyna mieć na niego coraz bardziej destrukcyjny wpływ. Szuman stara się przetłumaczyć kupcowi, że uczucie wobec Łęckiej jest z góry skazane na niepowodzenie, ponieważ arystokracja nigdy nie pozwoli na tego rodzaju mezalians, a w dodatku miłość, którą odczuwa Stanisław jest uczuciem złudnym i koniec końców niewiele wartym. Niestety zatracony w miłosnej obsesji przyjaciel nie jest w stanie przyjąć jego argumentów.
Doktor Michał Szuman to jedna z tych postaci, dzięki której można dostrzec często wymienianą w naukowych dyskusjach panoramiczność społeczną Lalki. Dzięki jego obecności i wypowiedziom, dowiadujemy się wiele o sytuacji mniejszości żydowskiej w drugiej połowie XIX wieku w Warszawie. Sam doktor jest postacią neutralną, choć fakt, że jego przyjaźń wobec Wokulskiego jest szczera, czyni z niego bohatera szczególnego.