Szewczyk – interpretacja

Bolesław Leśmian to jeden z najwybitniejszych polskich poetów, a kojarzony jest przede wszystkim z piękną poezją miłosną, którą twórca po sobie pozostawił. Jego twórczość kojarzona jest z nurtami Młodej Polski, ale aktywność Leśmiana przypada także na dwudziestolecie międzywojenne. Utwory Leśmiana dotyczyły miłości, refleksji filozoficznych, dotyczących miejsca człowieka w świecie, przyrody, metafizyki, a pisane były bogatym, oryginalnym językiem – Leśmian chętnie tworzył neologizmy, zmodernizował też gatunek, jakim była ballada romantyczna. Poeta dostosował ją do swoich potrzeb. Wiersz “Szewczyk” pochodzi z zbioru poetyckiego “Łąka” wydanego w 1920 roku.

Szewczyk – analiza utworu i środki stylistyczne

W utworze Leśmiana wydzielić można dwie części tekstu – jeden opiera się na liryce pośredniej i jest relacją trzecioosobowego narratora, by w drugiej strofie zmienić się w lirykę bezpośrednią, w której ujawnia się podmiot liryczny – biedny szewczyk-kuternoga. Zdradza on swoją obecność, stosując pierwszą osobę liczby pojedynczej, mówiąc na przykład “dałeś mi”, “na­ści z mej dło­ni” czy “dać nie mogę”. W ostatnich wersach pojawia się kolejna perspektywa – podmiot pojedynczy zmienia się w zbiorowy i wypowiada się w imieniu większej społeczności (“Więc szyj­my, póki star­czy siły” czy “Więc żyj­my aż po kres mo­gi­ły”).

Budowa utworu jest regularna – jest on stroficzny, a każda ze strof składa się z ośmiu wersów, które są zakończone rymami krzyżowymi abab. Wiersz zawiera trzy strofy i nietypowy dla innych dzieł Leśmiana refren, który powtarza się po każdej zwrotce. Refren podkreśla najważniejsze przesłanie, jakie autor chce przedstawić odbiorcy. 

Utwory Leśmiana charakteryzują się bogactwem środków stylistycznych, na przykład epitetów, które barwnie opisują sytuację liryczną. Pojawiają się więc takie określenia jak “obłędny szewczyk”, “błogosławiony trud”, “twórcza moc”, “srebrna noc” czy “dar obfity”. Już w tytule pojawia się zdrobnienie “szewczyk”, które sygnalizuje czuły stosunek poety do opisywanej postaci. Tekst ożywia personifikacja (“La­tar­nia się na pal­cach wspi­na”) Podmiot liryczny emocjonalnie podchodzi do opowiadanej historii i stosuje wykrzyknienia: “Co mu na imię – Nie­ob­ję­ty!”, “Wśród ta­kiej srebr­nej nocy!” czy “I stóp nie ra­nił o błę­ki­ty!”. Pojawia się również apostrofa do samego Boga (“Boże ob­ło­ków, Boże rosy”). Poetycką warstwę tekstu budują liczne, rozbudowane metafory, takie jak “sierp księ­ży­ca, za­tkwio­ny ostrzem w czub ko­mi­na”, “stóp nie ra­nił o błę­ki­ty” czy „w chmur po­wo­dzi” oraz neologizmy (“daleczeje”).

Szewczyk – interpretacja wiersza

Wiersz opowiada o losach ubogiego szewca, który postawił przed sobą zadanie uszycia butów dla samego Boga. Jest to zadanie ambitne, a nawet wręcz niemożliwe do wykonania. Szewc pracuje w ciągu nocy, gdy cała reszta świata odpoczywa. On natomiast jest tak pochłonięty pracą, że nie robi sobie nawet przerwy na sen czy posiłek. 

Dzieło jest więc apoteozą wytrwałości i ciężkiej pracy. Podmiot liryczny dostrzega poświęcenie najuboższej warstwy społeczeństwa, którą reprezentuje kulawy szewczyk. Docenia tę ciężką pracę, jaką on wykonuje, podziwia jego ambicje. 

Zdrobnienie zastosowanie w wierszu (szewczyk) jest wyrazem czułości, jaką poeta okazuje bohaterowi wiersza, ale także wyrażeniem tego, jak niewiele znaczy ludzkie życie wobec świata i Boga. Człowiek jest pyłkiem, ale mimo to wciąż próbuje nadać swojemu życiu znaczenie i stać się kimś pożytecznym, kogo wkład w rzeczywistość okazał się ważny i znaczący. Nie jest ważne, że ma skromne, ograniczone możliwości – ważne jest staranie się, próba działania według swojego zakresu.

Docenianie działania zgodnie ze swoimi możliwościami łączy się także z pochwałą akceptacji swojego losu. Szewczyk nie próbuje zmienić swojego przeznaczenia, wyjść poza klasę społeczną czy wzbogacić się, pracuje na chwałę Boga, nie dla korzyści materialnych czy dla chęci wzbogacenia się. Szewczyk nie skarży się też na swój los, nie narzeka, nie złorzeczy, nie odwraca się od Boga, tylko zabiera się za działanie. 

Wiersz opowiada także o poszukiwaniu sensu egzystencji ludzkiej. Praca i rzemiosło stają się tu tym sensem, przeznaczeniem człowieka jest jego rzemiosło i praca, która ma być praktyczna, pożyteczna i odpowiednia. wiersz pochwala również chwytanie życia, korzystanie z każdej chwili, nadawanie jej sensu tak długo, aż nie przyjdzie po człowieka śmierć, która zakończy jego starania. Zaznaczone jest także szczególne znaczenie więzi człowieka z Bogiem. Człowiek poświęca Bogu wszystkie swoje siły i starania, tak jak szewczyk, szyjący dla niego buty w nocy.

Wiersz Leśmiana opowiada więc o losie niższej klasie społecznej, którą uosabia tytułowy szewczyk, który poświęca całe swoje życie swojemu rzemiosłu i stawia sobie wyjątkowo ambitne zadanie – chce uszyć samemu Bogu buty, które będą dla niego odpowiednie. Poeta stworzył apoteozę działania według własnych możliwości, nawet jeśli są one ograniczone, akceptację i pogodzenie się ze swoim losem oraz chwytanie dnia, przeżywania własnego życia jak to tylko jest możliwe, dopóki nie zakończy go śmierć.