Odwaga i jej brak określany często tchórzostwem to dwa zjawiska towarzyszące człowiekowi od pradawnych dziejów. Naturalny instynkt przetrwania wykształcił w nas system ostrzegawczy, który wywołuje w nas przerażenia, abyśmy byli zdolni do ucieczki, lub obrony przed niebezpieczeństwem. Jednak to, co czyni nas ludźmi odważnymi, to umiejętność zapanowania nad własnym strachem w sytuacjach kryzysowych.
Potop Henryka Sienkiewicza opowiada o szwedzkiej inwazji na ziemie polskie, która miała miejsce w połowie XVII wieku. W postawach Polaków odnaleźć można zarówno wielkiej odwagi, jak i haniebnego tchórzostwa. Wielką odwagą graniczącą miejscami z brawurą wykazuje się główny bohater powieści, Andrzej Kmicic. To człowiek nieomal szalony, który na początku staje po złej stronie konfliktu, jednak później zmienia się i rehabilituje w czasie obrony Jasnej Góry. Wielokrotnie rzucał się w wir największej walki, a także jako jedyny zgłosił się na ochotnika do wręcz samobójczej misji wysadzenia kolubryny, co przypłacił okaleczeniem i niewolą. Był to akt niezwykłej odwagi, która wymagała od Kmicica przezwyciężenia ogromnego lęku.
Przezwyciężyć lęku nie potrafił natomiast książę Radziwiłł, który w zamian za mętną obietnicę zysku, obawiając się bezpośredniego starcia ze Szwedami, poddał królowi Karolowi Gustawowi Litwę. Był to czyn haniebny, zakrawający na zdradę stanu. Tchórzostwo dopadło księcia w momencie jego śmierci, umierał bowiem przerażony własnymi czynami oraz wizją zbliżającego się Sądu Bożego.
Również w Przedwiośniu Stefana Żeromskiego możemy odnaleźć wiele postaw zarówno odważnych,jak i tchórzliwych. Oba te bieguny przecinają się zresztą w osobie głównego bohatera – Cezarego Baryki. Młodzieniec ten, kiedy zostaje sam z matką w Baku, staje się arogancki, buńczuczny, pewny siebie. Jest to jednak pewność „papierowa” oparta bardziej na młodzieńczej potrzebie buntu, niż na przesłankach intelektualnych. Staje się nieposłuszny wobec matki i zaczyna fascynować się komunizmem. Kiedy jednak wybucha rewolucja i matka Cezarego umiera, do chłopaka dociera prawdziwy sens zarówno jego, jak i jej życia. Zaczyna się bać, ponieważ nie ma nikogo, kto mógłby go ochronić, a jego dotychczasowe ideały zawiodły go.
Gdy znajduje się w Warszawie, jest już człowiekiem dojrzalszym, rozsądniejszym. Angażuje się w wojnę polsko-bolszewicką i tam po raz pierwszy wykazuje się prawdziwą żołnierską odwagą. Baryka staje się odważny również społecznie, czego daje dowód w wystąpieniu na zgromadzeniu warszawskich rewolucjonistów, kiedy sprzeciwia się im. Ostatecznie młodzieniec bierze udział w marszu na Belweder, choć ma odwagę oddzielić się od tłumu.
Zarówno odwaga, jak i tchórzostwo mają wiele oblicz. Może to być odwaga na polu walki, lub tchórzostwo w gronie znajomych, lub w relacji z bliską osobą. Warto jednak pamiętać przy tym, że odczuwanie lęku nie jest objawem tchórzostwa, tylko naturalną reakcją obronną naszego organizmu. Tchórzostwem jest natomiast nie podjęcie próby przewalczenia swojego lęku, kiedy wymaga od nas tego sytuacja. Jeśli natomiast nam się to uda, będziemy spokojnie mogli myśleć o sobie, jako o ludziach odważnych. Bo odwaga sama w sobie nie jest wyłącznie brawurą i szaleństwem, tylko umiejętnością zapanowania nad lękiem.