Każdy z nas przechodził ten niełatwy moment, kiedy to z dzieci stajemy się ludźmi dorosłymi. To niezwykle trudny proces, w czasie którego zmieniamy się nie tylko fizycznie, lecz także psychicznie i duchowo – uczymy się samych siebie i innych ludzi wokół. To, jakie wartości uznamy wówczas za najważniejsze, może zaważyć na całym naszym późniejszym życiu. Bardzo łatwo jest wybrać niewłaściwą drogę, na co wpływ mogą mieć warunki, w których dorastamy, a także czasy, w jakich się to dzieje.
Głównym bohaterem Przedwiośnia Stefana Żeromskiego jest Cezary Baryka. To młody chłopak, z domu którego znika ojciec wezwany na front I wojny światowej. Młodemu Baryce zostaje więc zabrany wzorzec w momencie, kiedy najbardziej go potrzebował do poprawnego ukształtowania swojego charakteru. Chłopak zaczyna się gubić: rzuca szkołę, lekceważy polecenia matki, cieszy się „wolnością” i przede wszystkim wpada w towarzystwo agitatorów komunistycznych, których zaczyna popierać. Cezary nasiąka hasłami prorewolucyjnymi, lecz niedługo ma szansa na własnej skórze doświadczyć tego, czym rewolucja jest naprawdę. Bolszewizm dociera do Baku i rozpętuje się chaos. Cezary na progu dorosłości zmuszony jest do patrzenia na śmierć, głód, biedę, niesprawiedliwość i przemoc. Traci matkę, zostaje zmuszony do pracy przy chowaniu zwłok. Takie doświadczenia byłyby ciężkie do zniesienia nawet dla człowieka dorosłego, a co dopiero dla młodzieńca. Trzeba przyznać więc, że Cezary Baryka został wprowadzony w dorosłość w bardzo brutalny sposób, co zaważyło na jego późniejszych decyzjach i postawie.
Równie tragiczny wydaje się los „pokolenia Kolumbów” Tak określa się ludzi urodzonych w okolicach 1920 roku, którzy w wieku okołomaturalnym zostali postawieni w obliczu okrucieństwa II wojny światowej. Opowiada o nich książka Aleksandra Kamińskiego, pt. Kamienie na szaniec. Zośka, Rudy czy Alek byli młodzieńcami, którzy zmuszeni zostali do walki z okupantem. Działali w sabotażu i dywersji, musieli więc niszczyć przedmioty i miejsca należące do niemieckiej administracji, kraść, wysadzać, podpalać, a niekiedy również zabijać. Nie są to zajęcia, które powinny być wykonywane przez osoby w tym wieku. Młodzież powinna odkrywać świat, podróżować, zdobywać wykształcenie i cieszyć się życiem. Kolumbowie zostali w pewien sposób pozbawieni najpiękniejszego etapu w swoim życiu. Wielu z nich zresztą nie miało doczekać jakiegokolwiek innego, ponieważ oddało życie w walce, tak jak trzej główni bohaterowie Kamieni na szaniec.