Wszyscy zmieniamy się w ciągu swojego życia, nie ma nikogo, kto byłby dokładnie takim samym człowiekiem w dzieciństwie i w starości. Ilość bodźców, które odbieramy, sytuacji, w których się znajdujemy i problemów, które musimy rozwiązać w ciągu swojego życia jest tak ogromna, że siłą rzeczy zmienia nasz sposób postrzegania rzeczywistości i postawę wobec świata i innych ludzi. Ta zasada ma bezpośrednie przełożenie na świat literatury i sztuki. Nie każdy o tym wie, ale podświadomie chętniej poznajemy historie bohaterów, w których dochodzi do przemiany wewnętrznej. Łatwiej nam się z nimi utożsamić, ponieważ są podobni do nas samych i przeżywane przez nich dylematy bardzo często dotyczą naszego osobistego życia. Pisarze są tego świadomi, dlatego mamy naprawdę ogromną ilość dzieł, w których bohaterowie zmieniają się niemal nie do poznania.
Spis treści
Motyw przemiany bohatera literackiego w Potopie Henryka Sienkiewicza
Głównym bohaterem drugiej części słynnej trylogii narodowej autorstwa Henryka Sienkiewicza jest Andrzej Kmicic, litewski młody szlachcic, który znany był jako warchoł, człowiek impulsywny i porywczy, ceniący w życiu dobrą zabawę oraz wieczną przygodę.
Kmicic zakochał się w Oleńce Billewiczównie, która została jego narzeczoną. W wyniku swojej nadmiernej porywczości wdaje się jednak w konflikt z okoliczną szlachtą i zostaje przez nią wyklęty. Sytuację tę wykorzystuje książę Janusz Radziwiłł, który zmusza szlachcica do złożenia mu przysięgi na wierność, a potem zdradza ojczyznę w czasie potopu szwedzkiego. Oleńka odwraca się od Kmicica, a on wpada w rozpacz.
Po wielu wysiłkach podejmuje on jednak decyzję o tym, że odwróci się od zdrajcy i zrobi wszystko, by odzyskać cześć i honor. Zmienia nazwisko na Babinicz i pod przybranym mianem wyrusza na wojnę, by za wszelką cenę walczyć o ochronę ojczyzny przed Szwedami. Bierze udział w obronie Częstochowy, gdzie wykazuje się ogromnym bohaterstwem. Później znajduje się w eskorcie króla Jana Kazimierza, który ostatecznie rehabilituje go w oczach całego narodu. Kmicic odzyskuje w ten sposób nie tylko honor, lecz także miłość Oleńki, która była głównym motorem jego wewnętrznej przemiany.
Motyw przemiany bohatera literackiego Opowieści wigilijnej Charlesa Dickensa
Ebenezer Scrooge był starym zgorzkniałym bankierem, dla którego jedyną wartością były pieniądze. Był samotnikiem, który nie liczył się z ludźmi, nie lubił ich i unikał. Był zgryźliwy, chciwy, samolubny i skąpy.
Wszystko zmieniło się w momencie, kiedy w wieczór wigilijny nawiedziły go cztery duchy. Jeden z nich był duchem jego zmarłego przed laty współpracownika, Jakuba Marleya. Jego duch jest obarczony łańcuchami, ponieważ Marley był taki jak Scrooge i w życiu wiecznym bardzo się męczy. Późniejsze trzy duchy pokazują Scrooge’owi jego przeszłość, teraźniejszość oraz przyszłość, w której po śmierci zostanie zapomniany, a jego majątek będzie rozgrabiony.
Scrooge jest na tyle wstrząśnięty otrzymanymi wizjami, że zmienia swoje postępowanie w ciągu jednej nocy. Otwiera się na ludzi, bierze udział w świętach Bożego Narodzenia w domu swojego kuzyna, a także poprawia warunki bytowe swojego jedynego pracownika. Zaczyna być lubiany i przede wszystkim odnajduje szczęście i radość istnienia, których brakowało mu przez całe jego dotychczasowe życie.
Motyw przemiany bohatera literackiego w Kordianie Juliusza Słowackiego
Kordiana czytelnik poznaje jako kilkunastoletniego poetę, nazbyt dojrzałego na swój wiek, doświadczonego przez samobójczą śmierć najlepszego przyjaciela. Doświadcza o głębokich emocjonalnych załamań, z których najgroźniejsze następuje, gdy odtrąca go ukochana kobieta. Kordian próbuje wówczas odebrać sobie życie.
Później jednak wyrusza w wielką podróż, by zorientować się, jakie wartości są najważniejsze dla ludzi w świecie. Okazuje się, że nie ma to nic wspólnego ze wzniosłymi ideałami, które Kordian poznawał w romantycznych książkach. Światem rządzi pieniądz i władza, z którymi nawet miłość nie ma szans. Na górze Mont Blanc Kordian doświadcza metafizycznej przemiany, dojrzewa. Doznaje objawienia i zaczyna rozumieć cierpienie swojej ojczyzny oraz swoją rolę, jaką ma odegrać w jej wyzwoleniu.
Na ziemie polskie wraca już jako dojrzały wieszcz, przewyższający przeciętnych ludzi pod względem talentu, wrażliwości i duchowej wiedzy na temat rzeczywistości. Niestety przemiana ta rodzi w nim przesadną wiarę w swoje możliwości i Kordian postanawia samodzielnie dokonać zamachu na cara. Okazuje się to działaniem zbyt pochopnym i mężczyzna zostaje schwytany i skazany na śmierć.
Motyw przemiany bohatera literackiego w innych utworach
- Pan Tadeusz Adama Mickiewicza – Jacek Soplica po zabójstwie Stolnika jest dręczony wyrzutami sumienia, przywdziewa mnisi habit i wyrusza w drogę po Europie, by pokutować i szukać ratunku dla Polski znajdującej się pod zaborami.
- W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza – dwójka głównych bohaterów, Staś Tarkowski i Nel Rawlison, zostają porwani przez ludzi Smaina jako dzieci. Trudy porwania i późniejszej samodzielnej wędrówki przez afrykańskie bezdroża sprawiają, że dwójka bohaterów musi bardzo szybko dojrzeć. Przestają być naiwni, doceniają się nawzajem, stają się odpowiedzialni i mądrzy.
- Przedwiośnie Stefana Żeromskiego – główny bohater powieści, Cezary Baryka, poprzez trudne doświadczenia młodości – utratę matki i przeżycie rewolucji – staje się bardzo dojrzały. Z nieposłusznego nastolatka staje się świadomym młodzieńcem. Proces jego przemiany jest jednak dłuższy i swoją kulminację osiąga, gdy ten trafia do Polski, gdzie musi nauczyć się patriotyzmu i skonfrontować z własnymi korzeniami.