Ignacy Krasicki to jeden z ważniejszych przedstawicieli krajowej literatury oświeceniowej. Ten pisarz i duchowny tworzył dzieła w różnorodnych gatunkach, napisał pierwszą polską powieść, liczne bajki i poematy. Słynne są też jego satyry, a jedną z nich jest utwór Do Króla, rozpoczynający cykl wydany w roku 1779.
Spis treści
Do króla – analiza utworu
Krasicki do stworzenia utworu wykorzystał gatunek literacki, nazywany satyrą, który czerpie z liryki, epiki oraz dramatu, a wywodzi się już z czasów starożytnych. W swojej treści satyra wyśmiewa i wypunktowuje wady – zarówno określonej osoby, jak i całej grupy, bądź też zjawiska czy idei. Robi to w sposób ironiczny, często przerysowany, wyolbrzymiony i karykaturalny. Jest co środek do uzyskania głównego celu utworu – przedstawienia morału oraz pouczenia, które ma skłonić do refleksji i zmiany dotychczasowego postępowania.
Tytuł utworu Krasickiego może być mylący, ponieważ nie jest on kierowany do władcy, a do polskiej szlachty. Podmiot liryczny wydaje się być postacią niejednoznaczną, niekiedy stosuje komentarze odautorskie, innym razem wypowiada się jako szlachcic-Sarmata. Satyra ma formę trzynastozgłoskowca, w którym średniówka pojawia się po siódmej sylabie. Rymy występujące w utworze są dokładne, żeńskie i parzyste, a liryka to bezpośredni zwrot do adresata.
Wiele wyrażeń kierowanych jest wprost do króla, pojawiają się rozbudowane apostrofy w postaci wykrzyknień (Podpadają królowie, najjaśniejszy panie!) i pytań retorycznych (Jesteś królem, a czemu nie królewskim synem?), dzięki czemu utwór ma nieregularną intonację, jest ekspresywny, dynamiczny i emocjonalny, oburzenie podmiotu jest bardzo wyraźne. Dynamikę wzmaga też nagromadzenie czasowników oraz przerzutnia pomiędzy pierwszym a drugim wersem.
Podstawową figurą jest ironia, ukryta złośliwość, kpina ukryta pod postacią aprobaty – satyra ta pełna jest elokwentnych uszczypliwości (Bo natura na rządczych pokoleniach zna się, Inszym powietrzem żywi, inszą strawą pasie – stąd rozum bez nauki, stąd biegłość bez pracy). Do innych zastosowanych przez autora środków stylistycznych należą wyliczenia (mądrzy, rządni, wspaniali) oraz anafory (powtórzone wyrażenie – To mi to król).
Do króla – interpretacja satyry
Utwór jest satyrą o przewrotnym charakterze, ma cechy panegiryku, czyli dzieła pochwalnego – ośmieszeni zostają ci, którzy krytykują władcę, choć to właśnie wady Stanisława Augusta Poniatowskiego są wyliczone w treści. Autor stosuje ciekawy zabieg – zrzuca wszelką odpowiedzialność za poruszaną tematykę na sam utwór, konwencję gatunku, który bezlitośnie obnaża wszelkie przywary.
Pierwszym zarzutem kierowanym wobec króla, który w rzeczywistości obrazuje poglądy krążące wśród polskiej szlachty, jest jego nieodpowiednie pochodzenie – był on synem kasztelana, został wybrany elekcyjnie i nie wywodził się z dynastycznej rodziny. Krasicki nie stara się kryć, kto jest prawdziwym adresatem dzieła, jego ironie są czytelne. Atrybuty dobrego władcy nie są dziedziczone po przodkach, wiedzę i umiejętności trzeba najpierw nabyć, a prawym należy się urodzić, sprawiedliwe rządy natomiast wymagają ciężkiej pracy i silnego charakteru.
