“Dziewczyna” to jeden z najbardziej tajemniczych utworów Bolesława Leśmiana – młodopolskiego, oryginalnego poety, który zapisał się w świadomości odbiorców jako twórca liryki miłosnej. Ten utwór po raz pierwszy ukazał się w roku 1933 w “Wiadomościach Literackich”, a następnie został wydany w zbiorze “Napój cienisty” w 1936 roku. Przypomina on baśń, ludową opowieść z morałem.
Dziewczyna – analiza utworu
W ”Dziewczynie” czytelnik ma styczność z liryką pośrednią. Czytelnik spotyka się z trzecioosobowym, wszechwiedzącym narratorem, który prowadzi go przez opowieść.
Utwór jest balladą, który to gatunek Leśmian zmodernizował, by odpowiadał on jego czasom. Jej budowa jest jednak w tym przypadku bardzo specyficzna – zabrakło podziału na strofy, zastosowano rymy aabb, a wersy są wyjątkowo długie. Napisano je siedemnastozgłoskowcem, a po ósmej sylabie można wyznaczyć średniówkę.
Język Leśmiana był bardzo poetycki, bogaty w środki stylistyczne. Korzystał więc z licznych epitetów, które nadawały obrazu detali, upoetyczniały go i sprawiały, że czytelnik łatwiej wczuwa się w odbiór tekstu. Natknąć się więc można na określenia takie jak “zaprzepaszczony”, “twardą”, “wieczystą”. Obecne są także metafory – Leśmian z ich pomocą uzyskuje zupełnie nowe znaczenia i zestawia ze sobą niespodziewane słowa, na przykład “ nim śmierć Dziewczynę rdzą powlecze!” czy “próchnieją dłonie”. Dzięki nim obraz staje się bardziej poetycki, baśniowy. Leśmian to także poeta, który lubił neologizmy, tworzył nowe słowa. Ukuto nawet termin leśmianizmy. W tej balladzie także je umieścił: „na strwon” czy „powymarły” to jedne z przykładów. Dopatrzeć się również można personifikacji, Leśmian nadaje cechy ludzkie rzeczom i zjawiskom, jak wtedy, gdy pisze, że “i nie wiedziała ślepa noc” czy “dwunasty młot do jedenastu innych rzecze”. To także podkreśla baśniowość i poetyckość świata przedstawionego w balladzie. Czytelnik jest zatrzymywany przez liczne wykrzyknienia, takie jak “Boże mój!”, “jęli w mury tłuc z łoskotem!” czy “powieść o nich już skończona!” – zwiększają one dynamikę tekstu, podkreślają znaczenie danych fragmentów i ożywiają utwór. Pojawiają się także wzmacniające znaczenia powtórzenia i anafory. Przykłady tych pierwszych to „Huczały w mrok, huczały w blask”, natomiast anafory pojawiają się na początku wersów – wiele z nich zaczyna się od spójnika “I”.
Dziewczyna – interpretacja utworu
Na pierwszy rzut oka w balladzie widać opowieść o dwunastu braciach, którzy usłyszeli głos dziewczyny i postanowili ją uwolnić, co skończyło się dla nich tragicznie. Uwierzyli oni w istnienie tytułowej dziewczyny tylko na podstawie jej głosu i wyobrazili sobie całą jej resztę. Historia o dwunastu braciach, która jest kanwą ballady Leśmiana, znana jest z wielu legend i na wiele sposobów była już od nowa opisywana. Tym razem sięgnięto po nią, by przekazać odbiorcy opowieść z morałem – balladę można bowiem czytać jako przypowieść o tym, że każda prawda może okazać się kłamstwem. Postaci w utworze walczą o swoje marzenia i nieustępliwie dążą do celu, który okazuje się być ułudą. Ważne jest, że prawda, w którą wierzyło dwunastu braci, została skonstruowana na bazie ich domysłów. Wyobrażali sobie bowiem czekającą na ratunek dziewczynę tylko na podstawie jej głosu i poświęcili dla tej wizji życie. Wnioskować z tego można, że nawet nie sam cel ich ciężkiej pracy był ważny, tylko droga, która ich do niego prowadziła.