Utwór “Odys” Leopolda Staffa zrodził się z fascynacji bohaterem eposu “Odyseja”. Dzieło Homera opowiada o pełnym przygód powrocie Odyseusza do Itaki. To właśnie podróż mitycznego wędrowca zainspirowała Staffa do napisania wiersza, podnoszącego na duchu zagubione jednostki. Poeta często w swoich utworach odnosi się do myśli starożytnej, dzieląc się z odbiorcą unikalną mądrością życiową.
Spis treści
Odys – analiza wiersza i środki stylistyczne
“Odys” jako utwór będący nośnikiem życiowej mądrości, jest napisany w drugiej osobie liczby pojedynczej. Wiersz jest przykładem liryki zwrotu do adresata, przez co tworzy osobiste i intymne połączenie z odbiorcą. Podmiot liryczny, można utożsamić z mędrcem posiadającym prastarą wiedzę o świecie.
W utworze został zastosowany język potoczny, tworząc złudzenie rozmowy z przyjacielem. W wierszu Staffa obecne są również archaizmy (“wszędy”), które podkreślają, że wszystkie generacje borykają się z tymi samymi bolączkami i zadają te same pytania. Obecna są również homonimy, czyli wyrażenia które zmieniają swoje znaczenie zależnie od kontekstu.
Środki stylistyczne zastosowane w wierszu Staffa podkreślają jego ponadczasowość i chęć trafienia do każdego odbiorcy. Osoba mówiąca w wierszu zdaje się obejmować adresata swoim ramieniem i wskazywać mu drogę. Jest wiecznym drogowskazem i ciepłą przystanią. Utwór występuje w formie stroficznej. Składa się z trzech, czterowersowych strof. Rymy występujące w wierszu są krzyżowe, oznacza to, że nie wszystkie wersy się rymują. Zastosowano rymy żeńskie przeplatane, czyli takie w których powtarza się ostatnia samogłoska, z ostatnią sylabą wersu. Można uznać że cały wiersz jest wielką metaforą traktującą o naturze życia i śmierci.
Odys – interpretacja wiersza
W wierszu “Odys” podmiot liryczny zwraca się ze słowami otuchy dla Odyseusza i każdego człowieka. Nawołuje do nieobwiniania się o błędy, gdyż nie jest winą wędrowca, że droga jest kręta. Nie jego jest także zasługą, że jest łatwa i prosta. Zmienne koleje losu, potrafią zmylić każdego, nawet mądrego i przebiegłego króla Odysa.
Podmiot liryczny dzieli się myślą, że życie bywa trudne niezależnie od obranej drogi. Podkreśla, że człowiek nie potrafi przewidzieć celu podróży. Tym samym próba kontroli drogi życia jest działaniem bezsensownym. Sensem jest zmierzanie przed siebie z godnością. Tylko głębokie przekonanie o własnej wartości i duma z bycia człowiekiem są drogowskazem na rozstaju dróg przeznaczenia.
Droga w wierszu Staffa symbolizuje koleje życia, które nie pozostawia wyboru. Cel pozostaje zagadką. W ostatecznym rozrachunku wędrowiec pozostaje nagi, bez zbytków zgromadzonych podczas podróży. Jedyne co po nim zostaje to kamień z wyżłobionym napisem. Słowa “Bo zawsze się dochodzi gdzie indziej, niż się chciało” mogą nawiązywać do tego, że pomimo usilnych prób jednostki, śmierć jest nieunikniona. Odyseusz pomimo, że był królem, zmagał się ze słabościami i trudnościami. Tym samym bohater “Odysei” staje się symbolem każdego strudzonego życiem wędrowca. Podmiot liryczny przedstawia zarówno optymistyczne, jak i pesymistyczne poglądy. Wydaje się, że skłania się ku wiernemu opisowi ludzkiego życia. Często zmienia ono swoje oblicze, raz będąc radosne i niosące nadzieje, innym razem przygnębiające i pozbawiające złudzeń.
Utwór Staffa jest ukształtowany na wzór zmiennego ludzkiego losu. Paradoksalnie, ostatnia strofa, traktująca o śmierci, jest przepełniona optymizmem. Osoba mówiąca w wierszu daje do zrozumienia, że śmierć jest niczym powrót do domu. Nie powinna być źródłem przerażenia, a obietnicą spełnienia i ulgi. Na wzór Odyseusza powracającego do rodzinnego miasta, człowiek nie musi postrzegać śmierci negatywnie. Jednocześnie subtelnie kształtuje się wniosek, że celem życia jest śmierć. Podróż życia, jest koniecznością, zbiorem doświadczeń niezbędnych do samopoznania. Śmierć w takim rozumieniu, nie wydaje się ponurym końcem, a ukoronowaniem życia. Itaka, będąc symbolem bezpiecznej oazy, pozwala spojrzeć na śmierć z innej perspektywy.