Balladyna jako dramat romantyczny

Autor: Grzegorz Paczkowski

Twórcy romantyczni bardzo chętnie zrywali z uporządkowanymi formami nie tylko w poezji, lecz także w teatrze, w dramacie. Kończyło się to powstawaniem dzieł o wybitnym ładunku artystycznym, jednak takich, które trudno było wystawić na deskach osiemnastowiecznych teatrów. Z czasem owa niesceniczność stała się kolejnym wyznacznikiem typowego dramatu romantycznego, który stał się gatunkiem przeznaczonym do lektury. Cechy dramatu romantycznego posiada również Balladyna – jeden z najsłynniejszych dramatów Juliusza Słowackiego. 

Najważniejszą cechą Balladyny rozpatrywanej jako dramat romantyczny jest jej zerwanie z zasadą jedności miejsca, czasu i akcji. Akcja dramatu trwa dużo dłużej niż jeden dzień, czy nawet kilka godzin (co charakterystyczne dla dzieł klasycystycznych), a w za pomocą retrospektywy sięga do bardzo odległej przeszłości. Również miejsc akcji jest w Balladynie wiele. Bohaterowie przemieszczają się, są dynamiczni, a lokacje nieraz odgrywają bardzo ważne role w fabule, lub konstruowaniu nastroju danej sceny. 

Kolejną cechą jest odrzucenie tzw. „decorum”, czyli zasady dostosowania sposobu opowiadania historii do jej treści. W myśl tej zasady o poważnych rzeczach należy mówić tylko w sposób patetyczny i podniosły, a o zabawnych – w satyryczny. Dramat romantyczny potrafi mieszać te konwencje. Balladyna jest utworem o – ogólnie rzez biorąc – mrocznej tematyce, jednak w treści odnaleźć możemy również treści satyryczne (postać Grabca), czy fantastyczne (Goplana i jej leśne duszki). Rozpacz i morderczy szał mieszają się tutaj z ironią, groteską i humorem, a nawet fantastyką. 

Właśnie fantastyka jest kolejnym punktem świadczącym o romantycznej proweniencji Balladyny. Epoka ta bardzo dużą rolę w twórczości oddawała naturze. W tym przypadku natura ta jest nawet spersonifikowana w postaci leśnej nimfy i jej duszków, które posługują się magią i mają wpływ na losy bohaterów. Natura pełni również główną rolę w tragicznym końcu Balladyny – wymierza bohaterce sprawiedliwość, kiedy nikt z ludzi nie jest już w stanie jej powstrzymać. 

Balladynie nie wszystkie sceny i wątki są ze sobą związane w porządku przyczynowo-skutkowym. Wątkowi głównemu towarzyszy mnóstwo wątków pobocznych, jak choćby postać Filona, wędrowca który zakochuje się w Alinie, której ciało znajduje przypadkowo w lesie. 

Charakterystyczne dla dramatu romantycznego jest również oddanie pewnej części sprawczości w ręce siły wyższej. Jest to pewnego rodzaju determinizm, który powoduje, że jednostki są (a przynajmniej im wydaje się, że są) przeznaczone do wypełnienia konkretnego losu i że nie mogą na to w żaden sposób wpłynąć. W tym przypadku mamy do czynienia z wspomnianymi powyżej siłami natury, które biorą udział w akcji na równi z postaciami realistycznymi. Balladyna jest również poniekąd umotywowana historycznie: chociaż nie znamy dokładnego czasu, w którym rozgrywa się akcja, to jednak bierze w niej udział Popiel III, jeden z legendarnych władców plemion słowiańskich przed zawiązaniem się państwa polskiego. Sztuka i literatura romantyczna, zwłaszcza w Polsce pozostawała z historią swojego narodu nierozerwalnie złączona przez wzgląd na ówczesną ciężką sytuację polityczną Polski. 

Dodaj komentarz