Symbolika w Balladynie

Autor: Grzegorz Paczkowski

Balladyna to bardzo uniwersalny dramat, który ukazuje czytelnikom fundamentalne prawdy o ludzkiej naturze. Czyni to przy pomocy wielu zręcznie dobranych symboli, które pomagają nam jeszcze bardziej wniknąć w kulturową stronę świata przedstawionego dzieła Słowackiego. 

Symbolizm w Balladynie daje się odczuć bardzo szybko, już od pierwszych scen, w których przedstawione są dwie siostry. Balladyna i Alina sportretowane są w bardzo charakterystyczny sposób: Alina to ta „jasna”, dobra i kochająca siostra, pracowita, uczciwa i wartościowa dziewczyna, do której lgną nawet śpiewające ptaki, Balladyna natomiast obdarzona jest ciemnymi hipnotyzującymi oczyma, jest leniwa, próżna, zła i żądna bogactw i zaszczytów. Od niej zwierzęta uciekają, nawet świat przyrody czuje w niej fałsz i niebezpieczeństwo. 

Siostry stają do pojedynku: która z nich uzbiera więcej malin w lesie, ta zostanie żoną księcia Kirkora i wielką panią. Maliny, a w zasadzie to, z czym kojarzą się siostrom, również są symboliczne. Alinie bowiem czerwona barwa owoców kojarzy się romantycznie z kolorem ust Kirkora, dla Balladyny mają one kolor krwi. Owoce lasu stają się symbolem niezgody, konfliktu, niezdrowego pożądania władzy i mordu z zazdrości. 

Balladyna dokonuje coraz to nowych zbrodni i morderstw, aż na jej czole pojawia się piętno. Jest to symboliczne odniesienie do opowieści biblijnej, w której Kain zamordował swojego brata, Abla. Bóg ukarał Kaina wygnaniem i krwawym piętnem, dzięki któremu inni ludzie mogli rozpoznać w nim mordercę – w ten sposób przeklął go na wieku i skazał na pokutowanie do końca życia. 

Wyraźnym symbolem, choć należącym do wątku pobocznego dramatu, jest korona Polski. Posiada ją Pustelnik, który naprawdę jest królem Polan, niesprawiedliwie pozbawionym władzy. Korona jest symbolem, ale też realnym insygnium władzy – kto ją posiada, ten ma prawo do rządzenia. Dlatego zdobycie korony jest tak istotne dla Balladyny i Kostryna

Symboliczny jest sposób, w który główna bohaterka dramatu Słowackiego kończy swój tragiczny i mroczny żywot. Zostaje rażona piorunem. Piorun ten symbolizuje przede wszystkim siłę naturę, siłę absolutu, siłę sprawiedliwości, która zawsze przywróci w życiu równowagę, zwłaszcza w momencie, kiedy nie będą tego w stanie zrobić już ludzie. Tak się stało w tym przypadku. Balladyna zyskała władzę totalną wśród ludzi, jednak to metafizyczny świat wymierzył jej najgorszą ze wszystkich kar. 

Wymiar symboliczny zyskuje również narzędzie większości zbrodni, których dokonała Balladyna – jej nóż. To właśnie od jej ostrza zginęła pierwsza ofiara późniejszej królowej, jej siostra, Alina. Tym samym nożem zostaje pozbawionych życia jeszcze kilka osób, a on sam staje się zbrodniczym atrybutem, który nie kojarzy się już z pracami kuchennymi, czy też tworzeniem sztuki, lecz wyłącznie z odbieraniem życia drugiemu człowiekowi. 

Jak więc widać Balladyna to dzieło pełne symbolicznych znaczeń i atrybutów. Dzięki nim opowieść o krwawej królowej działa na dużo większy obszar naszej wyobraźni. Użycie niektórych symboli wpisuje również dramat Słowackiego w nurt symboli i motywów ogólnie używanych w literaturze nie tylko polskiej, lecz także europejskiej i światowej. 

Dodaj komentarz