Jakie wady ośmiesza i krytykuje Molier w Skąpcu?

Autor: Grzegorz Paczkowski

Tak zwana „komedia Molierowska” stawiała przed sobą ambitny cel edukacji społeczeństwa. Nie była to jednak edukacja protekcjonalna i umoralniająca, lecz raczej uświadamianie widzom różnego rodzaju kwestii przez śmiech, zabawę, humor, karykaturę. Taką właśnie komedią jest Skąpiec autorstwa Moliera. Pozwala on odbiorcy przyznać, że niektóre prezentowane w dziele cechy nie należą do najbardziej pożądanych, a przez lekkość formy, w jakiej autor podaje tę konstatację, łatwiej spojrzeć krytycznym okiem na samego siebie i dokonać ewentualnych zmian. 

Głównym obiektem krytyki w Skąpcu jest oczywiście główny bohater – Harpagon. Jest to osobnik posiadający w zasadzie samego negatywne cechy. Jest chorobliwie skąpy i kompulsywnie chciwy. Jego głównym życiowym celem jest gromadzenie i oszczędzanie pieniędzy, które do niczego konkretnego mu nie służą. Przez coraz głębsze popadanie Harpagona w obsesję, cierpią jego najbliżsi – dzieci, Kleant i Eliza. Synowi Harpagon próbuje odebrać narzeczoną, córce odmawia posagu. Jest tak zaślepiony rządzą pieniądza, że dopiero szantaż związany z odebraniem mu fortuny jest w stanie zmienić coś w jego zachowaniu. Molier jednak poza skąpstwem i chciwością ośmiesza również w pewnym stopniu zastygnięty tryb mieszczańskiego życia i konwenansów z nim związanych. Choćby fakt, że to od ojca rodziny zależało to, za kogo córka wyjdzie za mąż, co często wiązało się z unieszczęśliwieniem młodych kobiet. Postać Jakuba ośmiesza paradygmat relacji pan-służący. Jakub pełni wiele funkcji jednocześnie, nie znosi ani swojego losu, ani swojego pana, jednak robi to, by się utrzymać. Harpagon stara się utrzymać iluzję szczęścia swojego domu, jednak iluzja ta rozpada się bardzo szybko. Ośmieszeniu podlega również tryb w jakim mężczyźni w czasach Moliera wybierali sobie kobiety, które miały za nich wyjść. Najczęściej (zwłaszcza w wyższych sferach) były to małżeństwa z rozsądku, preparowane, by obie strony odnosiły korzyści majątkowe lub społeczne, niezwiązane z żadnymi uczuciami. 

Skąpiec to sztuka, w której bardzo wiele cech ludzkich i społecznych zostaje ośmieszonych i skrytykowanych. Dramat powstał setki lat temu, jednak w bardzo wielu punktach, ludzkość nie odrobiła pracy domowej i wiele procesów przedstawionych przez Moliera ma niestety miejsce nadal. Dzisiaj Skąpiec wzbudza w nas jedynie śmiech, zamiast zmuszać do myślenia. 

Dodaj komentarz