Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego to jeden z najważniejszych utworów polskiego romantyzmu. Jego autor, Zygmunt Krasiński, jest trzecim – obok Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego – wieszczem polskim i to właśnie w tym dramacie wyraził w pełni swoje poglądy na świat, ojczyznę, poezję oraz miejsce człowieka pomiędzy światami materii i duchowości. Całość jest jednocześnie opisem starcia starej rzeczywistości z nową, która w połowie XIX wieku zaczynało już nosić znamiona rewolucji. Nie-boska komedia jest więc utworem jednocześnie bardzo mocno osadzonym w sobie współczesnych czasach oraz uniwersalnym, możliwym do satysfakcjonującego czytania i interpretowania niezależnie od czasów i epok.
Spis treści
Nie-Boska komedia – streszczenie krótkie
Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego to dzieło niejednorodne, mieszczące w sobie tak naprawdę kilka historii, splatających się w obraz zarówno niepokojów społecznych połowy XIX wieku, jak i duszy ludzkiej, w owe niepokoje uwikłanych. Głównym bohaterem jest przedstawiciel arystokracji, hrabia Henryk, który w młodości był poetą, jednak później ożenił się z ukochaną kobietą. Kiedy rodzi im się dziecko, o Henryka upomina się widmo Dziewicy, która wzywa go na łono poezji. Henryk odchodzi z nią, porzucając rodzinę w dniu chrztu małego Orcia. Jego żona błaga Boga o dar poezji dla dziecka, by ten wzbudził zainteresowanie własnego ojca, a następnie przypłaca całą sytuację chorobą psychiczną i śmiercią. Henryk uświadomiwszy sobie, że Dziewica była jedynie podstępem demonów, wraca do domu i popada w rozpacz, jednak zajmuje się wychowaniem Orcia, ponieważ uratował go Anioł Stróż.
Orcio zaś – zgodnie z błagalnymi prośbami swojej matki – rośnie na poetę, jest nad wyraz dojrzały, melancholijny, rozwija się nieproporcjonalnie wobec rówieśników, z czasem zaczyna tracić wzrok i doznawać wizji zmarłej matki. Henryk zaś chcąc odpokutować dawne winy (uważa, że śmierć Marii oraz postępujące choroby dręczące jego syna są jego winą), chce wdać się w działalność społeczną. Staje na czele arystokracji w walce z rewolucjonistami, ponieważ Anioł Stróż podpowiada mu, by zajął się pracą na rzecz ubogich i słabszych. Tym przewodzi Pankracy, człowiek inteligentny, o wzniosłych celach, jednak ludzie,którymi dowodzi to prosty tłum, chcący krwawej zemsty na szlachcie za lata ucisku. Między dwoma dowódcami dochodzi do spotkania i fascynującej rozmowy, jednak nie mogą się ze sobą porozumieć.
Dochodzi do decydującej bitwy pomiędzy arystokracją i rewolucjonistami. W jej trakcie ci pierwsi przegrywają. Ginie Orcio, a Henryk rzuca się przepaść w momencie, kiedy jest już pewny, że nie czeka go zwycięstwo i dotrzymał swojej przysięgi walki do samego końca. Po bitwie Pankracy skazuje arystokratów na śmierć, chociaż oddaje hołd Henrykowi. Uważa go za dobrego dowódcę i człowieka równego sobie intelektualnie i duchowo. Ostatecznie on sam zostaje powalony przez wizję triumfującego Chrystusa.
Nie-Boska komedia – streszczenie szczegółowe
Część pierwsza. Dramat rozpoczyna się od rozważań na temat poezji. Jest ona postrzegana jako wewnętrzny, duchowy żywioł, który potrafi być zarówno uwznioślający, jak i destruktywny. Żywioł ten nie znosi kompromisów, jeśli człowiek odda mu się w całości, jest w stanie go uświęcić, lecz jeśli będzie próbował łączyć je z normalnym życiem przeciętnego człowieka, zatruje mu życie. Darem poezji zostaje obdarowany przez anioły główny bohater. Po pewnym jednak czasie poznaje kobietę, w której się zakochuje i którą poślubia. Jest on bardzo pewny swojej miłości i zapomina o ogromnej roli poezji w swoim życiu. Przypomina mu o tym dopiero demon, który zostaje wysłany przez diabły i ustrojony w szaty pięknej Dziewicy. Uświadamia mu ona, że to jej powinien słuchać. W dniu chrztu swojego dziecka, mężczyzna opuszcza rodzinę, podążając za widmem Dziewicy, przekonany, że małżeństwo było sprzeniewierzeniem się własnej naturze. czasie ceremonii, matka prosi Boga o dar poezji dla swojego synka, by w ten sposób odzyskać męża, który zdążył przysięgnąć jej wieczną miłość. Po modlitwie mdleje i zostaje wyniesiona z kościoła.