Ojciec Goriot to jedna z najsłynniejszych francuskich powieści realistycznych autorstwa Honore de Balzaca. Ukazuje ona nieznane oblicze Paryża i jego mieszkańców. Elity są do cna zdeprawowane i oderwane od rzeczywistości, a z ich pałacami graniczą dzielnice ubogich, którzy ledwo są w stanie związać koniec z końcem. Na tym tle autor buduje obraz ojca, który jest ślepo zapatrzony w ukochane córki. Poświęca dla nich całego siebie, wszystkie swoje pieniądze i żyje w nędzy, mimo że obydwie mają bardzo majętnych mężów. To historia o niewdzięczności, chciwości silniejszej od więzów krwi oraz tym, że niejednokrotnie nieznajomy może okazać się w chwilach próby lepszym przyjacielem niż członkowie naszej najbliższej rodziny.
Spis treści
Ojciec Goriot – streszczenie krótkie
Ojciec Goriot jest jednym z mieszkańców ubogiej kamienicy w Paryżu. Inne jej pokoje zajmowane są między innymi przez przestępce Vautrina oraz młodego studenta Eugeniusza de Rastignaca. Mężczyzna jest tajemniczy, wydaje się ubogi,alienuje się od reszty mieszkańców. Eugeniusz de Rastignac ma ambicje, by dostać się do najwyższych sfer Paryża jednak jest bardzo ubogi. Pomaga mu w tym jego krewna, wicehrabina de Beauseant, dzięki której poznaje hrabinę Anastazję de Restaud oraz Delfinę de Nucingen. Obie okazują się córkami pana Goriota, które nie utrzymują z nim kontaktów i niechętnie o nim rozmawiają. Same zresztą wobec siebie pałają uczuciami dalekimi od siostrzanej miłości. Kłótnia ma zresztą podłoże bardziej towarzysko-emocjonalne i finansowe niż merytoryczna w jakimkolwiek sensie.
Młodzieniec za sugestią Vautrina rozkochuje w sobie także młodą i ubogą Wiktorynę, jednak szybko dostrzega, że bardziej interesuje go romansowanie z Delfiną, co zresztą spotyka się z entuzjazmem samego Goriota. Jest on bardzo przejęty losem córek, łaknie najmniejszych nawet wieści na ich temat i jest w stanie zrobić dla nich dosłownie wszystko, włącznie z działaniem na swoją ogromną niekorzyść. Eugeniusz de Rastignac za pomocą swojej krewniaczki zaczyna coraz częściej pojawiać się na salonach, gdzie przekonuje się, że świat paryskiej socjety jest światem zepsutych, interesownych i niemoralnych ludzi,którzy kierują się w życiu wyłącznie własnym interesem i są gotowi podeptać wszystko i wszystkich, którzy staną im na drodze.
Vautrin proponuje Eugeniuszowi zabicie brata Wiktoryny, by dziewczyna dysponowała większym majątkiem, który student mógłby przejąć. Eugeniusz de Rastignac jest oburzony, lecz po czasie zaczyna przychylać się do tej myśli z ogromną rozpaczą i pożycza od przestępcy pieniądze. Potem jednak próbuje powstrzymać mające się dokonać nieszczęście. Romansuje zarówno z Wiktoryną jaki z Delfiną.
W pewnym momencie dochodzi do spotkania córek z ojcem, którego Eugeniusz de Rastignac jest świadkiem. Okazuje się, że obie kobiety żerują na mężczyźnie, który jest zapatrzony w swoje córki i przez nie żyje na skraju nędzy. Brat Wiktoryny zostaje w końcu zabity, a Vautrin zdradzony przez mieszkankę kamienicy i aresztowany.
Eugeniusz ostatecznie decyduje się na związek z Delfiną i postanawia zabrać Goriota do swojego nowego mieszkania. Goriot jednak pod wpływem nerwów życiowych drastycznie podupada na zdrowiu. Lekarz stwierdza nawet, że nie zostało mu wiele dni życia. Eugeniusz stara się pomóc starcowi, zatrudnia swojego przyjaciela, Bianchona, który jest studentem medycyny. Sytuacja jednak staje się beznadziejna, a Goriot majaczy w malignie.
Eugeniusz de Rastignac robi wszystko, by ściągnąć do umierającego ojca bezwstydne córki, lecz początkowo obie się wymawiają. Ostatecznie pojawia się Anastazja, która rzeczywiście ma wyrzuty sumienia wobec ojca. Gdy ten umiera, dziewczyna omdlewa. To Eugeniusz z Bianchonem zmuszeni są zorganizować skromny pogrzeb Goriotowi, gdyż mężowie jego córek nie poczuwają się do takiej odpowiedzialności. One same nie pojawiają się nawet wtedy. Rastignac ostatecznie postanawia dopiąć swego i zdominować paryską elitę.
Ojciec Goriot – streszczenie szczegółowe
Powieść Balzaca rozpoczyna się od opisu ubogiej paryskiej kamienicy w roku 1819. Jest to właściwie podupadająca rudera, której mieszkania zajmowane są przez ludzi bardzo ubogich. Z elewacji opada farba, szwankuje ogrzewanie, całość sprawia bardzo ponure wrażenie. Pokoje w kamienicy są wynajmowane, m.in. przez szemranego pana Vautrina, młodego studenta Eugeniusza de Rastignaca oraz tytułowego bohatera Jana Joachima Goriota. Na początku uwaga skupia się jednak przede wszystkim na Eugeniuszu. Jest on młodym człowiekiem o wielkich ambicjach – chce zawojować środowisko paryskich elit. Pochodzi jednak z ubogiej rodziny, którą ledwo było stać na wysłanie syna do miasta na studia. W zmaganiach z trudną codziennością pomaga chłopakowi wicehrabina de Beauseant, która jest jego daleką, ale wysoko postawioną krewną. To właśnie wicehrabina zabiera krewniaka na bal, gdzie ten poznaje młodą hrabinę Anastazję de Restaud. Para wpada sobie wzajemnie w oko, a dziewczyna okazuje się córką sąsiada Eugeniusza, pana Goriota.
Po powrocie do kamienicy Eugeniusz zastaje samego Goriota, który w porywie gniewu niszczy swoje srebrne zastawy. Służba w kamienicy rozmawia o kobietach odwiedzających mężczyznę, które rzekomo są jego córkami, ale wyglądają jak kurtyzany. Również sąsiad Vautrin wdaje się w dyskusje i mówi o tym, że starzec często bywa u lichwiarzy. W czasie rozmów mieszkańców Eugeniusz nie ukrywa swojego zauroczenia młodą hrabiną, Vaitrin pogardy dla świata paryskiej arystokracji, a gospodyni, pani Couture swojego lekceważącego stosunku wobec Goriota.
Eugeniusz de Rastignac trafia do domu Anastazji i jest wstrząśnięty obyczajami domu, gdzie w przyjaźni żyją ze sobą mąż i kochanek kobiety. Próbuje poruszyć temat ojca Goriota, ale temat ten uważany jest za tabu. Młodzieniec trafia do pani Beauseant, która opowiada mu jak wygląda życie arystokracji. Radzi mu, by w tym świecie nie kierował się uczuciami i szlachetnością, lecz wyrachowaniem i chęcią zysku, zwłaszcza wobec kobiet. Po powrocie do kamienicy zdaje relację ze swoich wizyt Vautrinowi i Goriotowi, który jest bardzo ciekawy życia swojej córki.
Eugeniusz de Rastignac postanawia skupić się na dostaniu się do wyższych sfer Paryża. Nie zostaje po raz kolejny wpuszczony do domu Anastazji. Otrzymane z ubogiego domu pieniądze przeznacza na zakup nowych ubrań. Przestaje również uczęszczać na studia. W czasie kłótni z Eugeniuszem Vautrin okazuje się być przestępcą. Doradza on młodzieńcowi, by rozkochał w sobie młodą i ubogą Wiktorynę, a on miałby zabić jej brata, by dziewczyna odziedziczyła po nim pieniądze. Rastignac odmawia z pogardą i wzburzeniem.
Eugeniusz wybiera się z krewną do teatru, gdzie poznaje Delfinę de Nucingen, kolejną córkę Goriota. Próbuje ją uwieść. Dowiaduje się, że dziewczyna nie ma kontaktu z ojcem przez swojego męża, ale martwi się o jego los. W późniejszej rozmowie Goriot okazuje się być ślepo wpatrzonym w swoje córki. Proponuje Rastignacowi małżeństwo z Delfiną. Delfina zaprasza Eugeniusza na obiad, gdzie okazuje się, że widzi w młodzieńcu swoją własną szansę na podwyższenie statusu społecznego, którego jej mąż nie jest w stanie jej zaoferować. Daje studentowi sto franków, które ten pomnaża w czasie gry w ruletkę. Oboje spotykają się ze sobą jeszcze parę razy na różnego rodzaju salonach.
Eugeniusz de Rastignac jest zrozpaczony swoją biedą, dlatego wbrew sobie zaczyna rozważać plan Vautrina, od którego pożycza pieniądze. Vautrinem zaś zaczyna interesować się policja, mężczyzna okazuje się być bardzo głęboko zakorzeniony w świecie przestępczym. Policjanci namawiają mieszkańców kamienicy do udziału w spisku, który miałby ułatwić schwytanie mężczyzny.
Eugeniusz rozkochuje w sobie Wiktorynę, jednak kontynuuje również romans z Delfiną ku uciesze Goriota. Vautrin knuje swój spisek w związku z bratem Wiktoryny. W czasie kolacji Vautrin usypia Goriota oraz Eugeniusza, by ten ostatni nie ostrzegł brata Wiktoryny przed spiskiem na jego życie. Mężczyzna potem udaje się do teatru z gospodynią.
Następnego dnia okazuje się,że brat Wiktoryny poniósł śmierć. Vautrin zostaje uśpiony przez gospodynię, która przekonuje się, że ten rzeczywiście jest przestępcą. Po przebudzeniu zostaje on aresztowany przez policję. Eugeniusz pragnie być z Delfiną. Zabiera Goriota na obiad u kobiety. Obaj postanawiają zamieszkać w nowym mieszkaniu, co spotyka się z rozpaczą właścicielki kamienicy.
Eugeniusz wraz z Delfiną idą na bal przez co kobieta ma się pokazać w towarzystwie arystokracji. Wychodzi na jaw konflikt jej i jej siostry,która ma żal o brak ożenku z arystokratą. W czasie balu dochodzi do spotkania całej trójki z Goriotem. Anastazja wymaga na ojcu ogromną sumę pieniędzy na zaspokojenie swoich błahych żądz. Ojciec Goriot podupada na zdrowiu z nerwów. Opiekę nad nim roztacza młody Bianchon, przyjaciel Rastignaca, student medycyny. Delfina nie wykazuje przesadnej troski o stan swojego ojca. Bardziej trapi ją planowanie kolejnych balów i wizyt.
Stan Goriota pogarsza się w ekspresowym tempie. Przeziębia się tragicznie, a nerwów przysparza mu kolejna wizyta Anastazji i kolejna prośba o pieniądze, która skutkuje zastawianiem reszty majątku. Lekarz stwierdza, że Goriot umrze w ciągu kilku dni. Eugeniusz jest zatrwożony tym, że przejmuje się losem mężczyzny bardziej niż którakolwiek z córek, zwłaszcza Delfina, która wybiera bal zamiast spędzenia czasu z umierającym ojcem. Goriot zaczyna majaczyć w agonii następnego dnia. Mówi, że źle wychował córki, ponieważ kochają wyłącznie pieniądze. Eugeniusz odwiedza obie, pragnąć je nawet siłą przyprowadzić do łoża ojca, lecz żadna nie chce przyjść, wykręcając się. Delfina ulega namowom, lecz jej służąca wykręca się za nią. W końcu na miejscu zjawia się Anastazja, która przyznaje się, że pobłądziła i przeprasza ojca. Kiedy Goriot umiera, ona mdleje.
Pogrzeb Goriota jest skromny, organizują go Eugeniusz de Rastignac wraz z Bianchonem. Córki nie pojawiają się na nim. Rastignac trwa przy swojej myśli o zdominowaniu paryskich elit i wraca do Delfiny.