Głównym wątkiem Opowieści wigilijnej Charlesa Dickensa jest przemiana głównego bohatera, Ebenezera Scrooge’a. Następuje ona pod wpływem odwiedzin czterech duchów, które na różnych płaszczyznach tłumaczą mu, dlaczego żyje w niewłaściwy sposób, oraz jakie mogą być konsekwencje, jeśli nie zmieni swojego postępowania.
Spis treści
Duch Jakuba Marley’a
Był to duch dawno zmarłego wspólnika Scrooge’a. Jakub Marley wyglądał na bardzo zmęczonego, był blady i słaby. Cały był obwieszony różnego rodzaju portfelami i skarbonkami, które dzwoniły niczym więzienne łańcuchy i kajdany, a także obciążały go i utrudniały poruszanie się. Była to jego kara za to, że przez całe życie skupiał się wyłącznie na gromadzeniu i zarabianiu pieniędzy, a pogardzał innymi ludźmi, ich problemami i uczuciami. Teraz nie było dla niego ratunku i wiedział, że w ten sam sposób będzie wyglądała cała jego wieczność. Ostrzegł Ebenezera Scrooge’a przed życiem w taki sposób i zapowiedział odwiedziny pozostałych duchów.
Duch Przeszłości
Ten duch pokazał Scrooge’owi jakie wydarzenia z przeszłości doprowadziły go do obecnego stanu. Samotne dzieciństwo, w którym tylko siostra troszczyła się o młodego Ebenezera. Młodość, w której przecież doświadczał dobra od innych ludzi, ale sam kierował swoją uwagę już wyłącznie w kierunku bogacenia się. Kochającą go kobietę, która odeszła, ponieważ bała się, że zostanie porzucona przez swój status majątkowy. Scrooge zrozumiał jak bardzo niesprawiedliwie podchodził do ludzi i jak wiele przez to stracił.
Duch Teraźniejszości
Ten duch pokazał Scrooge’owi jak wyglądają teraźniejsze przygotowania różnych ludzi do świąt Bożego Narodzenia. Wszyscy byli zaangażowani w radosną krzątaninę przedświąteczną, byli radośni, okazywali sobie dużo miłości i bliskości. Nawet w domu pracownika kantoru Scrooge’a, Boba, panowała wesoła atmosfera, mimo biedy rodziny i niezbyt wystawnych prezentów. Rodzina wzniosła nawet toast za starego chciwca, mimo że nie traktował on podwładnego dobrze. Wówczas Scrooge uświadomił sobie, że sam skazuje się na utratę wielu dobrych przeżyć i uczuć, na samotność.
Duch Przyszłości
Ten duch uświadomił Ebenezerowi Scrooge’owi, że nikt nie będzie go dobrze wspominał, kiedy ten już odejdzie na zawsze. Jego skrzętnie gromadzony przez całe życie majątek zostanie rozkradziony przez służbę i różne zupełnie przypadkowe postaci, a jego dłużnikom kamień spadnie z serca. W dodatku cierpieć będą ludzie, którym nie pomógł, choć mógł, np. rodzina kancelisty Boba, którego synek odejdzie, ponieważ rodzina nie miała funduszy na leczenie jego ciężkiej choroby. Grób Scrooge’a zostanie zapomniany, tak samo jak on sam. Ta wizja ostatecznie nakłania Ebenezera do zmiany swojego charakteru, gdyż nie chciał on, by stałą się rzeczywistą przyszłością.