Konrad Wallenrod to powieść poetycka autorstwa Adama Mickiewicza. Jak na dzieło romantyczne przystało, utwór nie jest zbudowany na zasadzie chronologicznej, a w fabułę, przerywaną często retrospektywami, wplecione są pieśni. Utwory wykonywane przez różnych bohaterów pełnią w poemacie specyficzną rolę. Ubogacają świat przedstawiony, wyjaskrawiają kontekst sytuacji, w których biorą udział bohaterowie, wreszcie wyrażają jednostkowe emocje i uczucia.
Spis treści
Pieśń wajdeloty
Najsłynniejszą pieśnią pochodzącą w Konrada Wallenroda jest właśnie pieśń wajdeloty Halbana, starego litewskiego mędrca i wędrownego barda, który wraz z głównym bohaterem przebywa na dworze krzyżackim i jako jedyny zna sekrety Wallenroda – jest jego powiernikiem. To właśnie dzięki jego pieśni w młodym Konradzie budzi się świadomość tożsamości narodowej, uświadamia sobie, że przecież płynie w nim litewska krew, a to, że znalazł się, wychowywał i dojrzewał na dworze krzyżackim, jest jedynie brutalnym zrządzeniem losu. Kiedy Wallenrod dochodzi już do wysokich dystynkcji, Halban wykonuje pieśń na uczcie. Pieśń opowiada o losach Litwy, jej pięknie oraz skomplikowanej historii. Jej funkcją jest podtrzymanie ducha walki w Konradzie Wallenrodzie, który poświęcił całe swoje życie i osobiste szczęście, by spróbować uratować ojczyznę przed totalną zagładą ze strony Krzyżaków.
Pieśń Aldony
Aldona była litewską księżniczką, która zakochała się z wzajemnością w Konradzie Wallenrodzie i wyszła za niego za mąż. Kiedy jej ukochany zdecydował się wrócić do Zakonu, by całym swoim życiem spróbować go zwalczyć, popadła w rozpacz. Nie mogła bez niego żyć, a jednocześnie nie mogła pozostawać blisko niego, by nie narazić go na zdemaskowanie i śmierć. Kazała się więc zamurować w wieży, znajdującej się nieopodal siedziby Wallenroda, by przynajmniej w ten sposób być blisko niego. Wiodła żywot pustelniczy. Jej pieśń skupia się głównie na żalu i cierpieniu spowodowanym złamanym sercem. Aldona również jest rozerwana, ponieważ wie, że jej ukochany poświęca swoje życie w imię przyszłości ojczyzny ich obojga. Nie potrafi jednak pogodzić się z faktem, że jej szczęście skończyło się tak szybko. Jej pieśń służy oddaniu całej rozpaczy, z którą musi się zmagać każdego dnia.
Pieśń o dwóch rzekach
To pieśń, która w metaforyczny sposób ukazuje losy miłości Konrada Wallenroda i Aldony. Opowiada o Litwince, która zakochała się w cudzoziemcu. Jest to odwołanie do pary kochanków, ponieważ Wallenrod, choć był Litwinem, mógł być uważany za cudzoziemca, przez wychowanie się wśród Krzyżaków. Miłość kochanków jest porównana do splotu dwóch rzek litewskich – Niemna i Wilii.
Pieśń ta obrazuje okrutność losu, który potrafi drastycznie ukrócić nawet najpiękniejsze, najbardziej szlachetne i czyste uczucie. Przez splot niepomyślnych zbiegów okoliczności dwoje ludzi, pragnących jedynie dzielić ze sobą życie, musiało się rozdzielić i ostatecznie stracić szansę na wspólne życie w przyszłości. Pieśń ta ma wzmocnić wydźwięk poświęcenia Konrada Wallenroda oraz rozpaczy, jakiej z tego powodu doznawała Aldona przez wiele lat.
Pieśń Alpuhara
To bardzo alegoryczny utwór. Opowiada o Almanzorze, dowódcy mauryjskim, który widząc, że jego oddział przegrywa ze znacznie liczniejszymi wojskami hiszpańskimi, postanowił uciec się do podstępu. Uciekł do Grenady, gdzie panowała epidemia dżumy. Zaraził się chorobą i oddał się w ręce wroga. W ten sposób Hiszpanie zostali pokonani podstępem. Pieśń ta ma wyraz aluzji do sytuacji Litwy i samego Konrada Wallenroda. Litwa nie miała szans w bezpośrednim starciu z Krzyżakami, do którego w końcu musiało dojść. Dlatego też trzeba było uciec się do podstępu. Pieśń ta gloryfikuje walkę za pomocą intelektu, fortelu. Podkreśla, że słabsi właśnie w ten sposób mogą wygrać z tępą siłą przeciwnika, którego siły są dużo liczniejsze. Pieśń ma za zadanie gloryfikację czynu Konrada Wallenroda jako tego, który potrafi poświęcić całe życie, by podstępem rozbić siły wroga i ochronić ojczyznę.