Wesele Stanisława Wyspiańskiego to dramat przedziwny, bo na poły zupełnie fantastyczny. Przeplatają się w nim plany realistyczny i metafizyczny, dosłowny i symboliczny. Na równi z głównymi bohaterami, jak najbardziej „ludzkimi”, występują tu wszelkiej maści zjawy, upiory i widziadła. Z postaciami dramatu rozmawiają postaci historyczne, które miały istotny wpływ na historię Polski w przeszłości, ale również legendarne i zupełnie fikcyjne, nie mające żadnego odzwierciedlenia w prawdziwym świecie. Wszystkie te zabiegi mają na celu określenie pewnego klimatu, w którym rozgrywają się wydarzenia Wesela. Nie wiemy bowiem do końca czy niektóre sytuacje rzeczywiście miały miejsce czy były jedynie wynikiem alkoholowych majaków lub sugestywnych halucynacji poszczególnych gości. Wątpliwość ta natomiast otwiera bardzo wiele dróg interpretacyjnych. Oto symbolika najważniejszych „zjaw” z Wesela.
Spis treści
Wernyhora
Wernyhora to wędrowny mędrzec, dziad, lirnik i wieszcz. Postać legendarna pochodząca z legend polskich, białoruskich i ukraińskich. W Weselu pojawia się jako zwiastun walki o niepodległość Polski. Objawia się Gospodarzowi, by powierzyć mu rolę przewodniczą we wznieceniu powstania chłopskiego przeciwko zaborcy. Symbolem tej władzy jest złoty róg, który jednak Gospodarz w obawie przed odpowiedzialnością oddaje Jaśkowi, a sam pijany zasypia. Młody chłopak nie potrafi udźwignąć takiego daru i gubi róg, kiedy schyla się po swoją czapkę z pawim piórem. Symbolizuje to fakt, że chłopi wolą bogactwo niż walkę o ojczyznę, a inteligencja, z której pochodził Gospodarz, boi się odpowiedzialności. Wernyhora odjeżdżając gubi złotą podkowę swojego konia, którą odnajduje Gospodyni i chowa ją z jednej strony jako zwiastun oczekiwania na wolność ojczyzny, z drugiej przez wzgląd na drogocenny kruszec.
Stańczyk
Stańczyk to postać zaczerpnięta z obrazu Jana Matejki pod tym samym tytułem. Był to błazen na dworze kilku królów polskich. Słynął z niebywałej inteligencji, której używał drwiąc z królów i dworu, a pod płaszczem tej drwiny uświadamiając im rzeczy największej wagi. Symbolizuje miłość do ojczyzny, rozwagę, szlachetność i mądrość, a także głęboką troskę o kraj i tworzących go ludzi. W dramacie rozmawia z Dziennikarzem karcąc go za jego zaniechania zawodowe, które przyczyniają się do pogrążania narodu w marazmie. Przekazuje mu symboliczny kadyceusz, czyli laskę ze skrzydłami – symbol Hermesa, mitologicznego posłańca.
Rycerz
Rycerz to Zawisza Czarny, otoczony legendą rycerz polski z czasu Jagiellonów, który wsławił się niezwykłym męstwem w czasie bitwy pod Grunwaldem. Wzór cnót rycerskich, odwagi i szlachetności. W Weselu symbolizuje walkę o niepodległość, gorący patriotyzm i niezachwianą wiarę w naród. Objawia się Poecie, by wyrwać go z marazmu i dekadencji. Kiedy jednak podnosi przyłbicę, okazuje się, że zbroja jest pusta w środku, co ma symbolizować to, że Polacy mają ogromne chęci, ale brak im ducha i nie potrafią wyswobodzić się z martyrologicznej stagnacji.
Widmo
Duch, który objawia się Marysi. Jest to jej były narzeczony, malarz Ludwik de Laveaux, który zaręczywszy się z dziewczyną zmarł zagranicą. Dziewczyna mimo zamążpójścia wciąż tęskni za młodzieńczym kochankiem. Zjawa ta jest symbolem miłości w rozumieniu romantycznym. Oznacza również tęsknotę za młodością, jej ideałami, niespełnionymi marzeniami i emocjonalną ekscytacją. Rozmowa Marysi z Widmem często jest porównywana do sceny opisanej przez Adama Mickiewicza w wierszu Romantyczność.
Upiór
Upiorem jest w Weselu duch Jakuba Szeli, przywódcy rabacji galicyjskiej z 1846 roku, w czasie której doszło do rzezi szlachty dokonanej przez chłopów. W dramacie symbolizuje zatwardziały podział pomiędzy chłopstwem a inteligencją (szlachtą). Nienawidzi tej drugiej i jest przeciwny dążeniu do jakiegokolwiek porozumienia i pojednania pomiędzy tymi dwoma klasami społecznymi. Takie podejście uniemożliwia narodowe zjednoczenie i wspólne dążenie do wolności.
Hetman
Zjawa Franciszka Ksawerego Branickiego, szlachcica, targowiczanina i zdrajcy narodowego, który brał udział w sprzedaniu Polski carycy Katarzynie II. Symbolizuje szlacheckie rozpasanie i lenistwo patriotyczne, szukanie najprostszych i najwygodniejszych rozwiązań dla siebie i swojej klasy społecznej. W rozmowie z Panem Młodym, któremu się objawia, optuje za niewchodzeniem w żadne kontakty pojednawcze w chłopstwem, czym daje dowody swojego zamknięcia oraz braku chęci odzyskania przez naród wolności.