Bogurodzica to utwór, który w polskiej tradycji literackiej zajmuje miejsce bardzo szczególne. Jest to bowiem wiersz-modlitwa, dzieło, które powstało – według historycznych szacunków – około ośmiuset lat temu, w XIII wieku, lub nawet jeszcze wcześniej. Bogurodzica to pierwszy tekst poetycki zapisany w języku polskim. Wiemy, że przez setki lat stanowił hymn polski, a także uroczystą pieśń odśpiewywaną w wyjątkowych dla narodu polskiego chwilach, jak np. koronacja kolejnych królów, czy bitwa pod Grunwaldem w 1410 roku. Napisana jest językiem, który współcześnie trudno jest już zrozumieć, jednak stanowi tak ważny element polskiej kultury piśmienniczej i literackiej, że po prostu nie wypada nie poświęcić jej w swoim życiu chociaż odrobiny uwagi. Ta średniowieczna pieśń stanowi bowiem swoisty fundament polskości.
Spis treści
Motyw Maryi
Oczywiście główną „bohaterką” pieśni jest Maryja, matka Jezusa Chrystusa. Jest ona przedstawiona jako postać mająca niebagatelny wpływ na decyzje Chrystusa, a nawet samego Boga. Podmiot liryczny wie, że jako kobieta jest ona skłonna do litości i szybszego wybaczenia pokornym grzesznikom, niż np. Pan Bóg, dlatego też wierni zwracają się właśnie do niej ze swoimi prośbami. Maryja jest więc niejako pośredniczką pomiędzy ludźmi a Bogiem (choćby w postaci Jezusa Chrystusa), gdyż sama za osobę boską uważana nie jest. Cieszy się jednak w oczach Boga szczególnym szacunkiem jako matka jego syna, o czym świadczy wzięcie jej do nieba bez faktu fizycznej śmierci, jak głosi biblia. Dlatego też jest w stanie wybłagać u Najwyższego pewne rzeczy, na które być może nie miałby ochoty się zgodzić po bezpośredniej prośbie, modlitwie ludzi.
Motyw deesis
To motyw bardzo często spotykany w średniowiecznym malarstwie europejskim, który z czasem przenikać zaczął również do poezji. Jego odbicie znaleźć możemy również w Bogurodzicy właśnie. Ten motyw polega na przedstawieniu trzech postaci: Jezusa Chrystusa, jego matki, Maryi, oraz Jana Chrzciciela. Maryja oraz Chrzciciel są przedstawione po dwóch stronach postaci centralnej – Chrystusa – który na malowidłach ustawiony jest nieco wyżej od pozostałej dwójki. Jest to metafora pośrednictwa modlitewnego: Jan Chrzciciel oraz Maryja odbierają modlitwy ludzi i zanoszą je do Chrystusa, niejako autoryzując je swoim autorytetem, ten zaś jako osoba boska, przestawia je bezpośrednio swojemu Ojcu.
Motyw matki
Maryja jest w Bogurodzicy traktowana w specyficzny, wyniosły sposób, przez fakt bycia matką Zbawiciela. Od pojawienia się Chrystusa na Ziemi, ona jako ta, która wydała go na świat, cieszyła się w chrześcijaństwie kultem wyjątkowym. Stała się swoistym wzorem, nie tylko matki, ale również kobiety: pokorna, silna, gotowa do poświęceń, przede wszystkim zaś oddana Bogu. Archetyp ten zadomowił się w wyobraźni kobiet w Europie i na całym świecie na długie wieki.
Motyw syna
Chrystus jest Zbawicielem, lecz w Bogurodzicy podkreślona zostaje jego synowska więź z Maryją. Mimo swojej doniosłej roli, jaką odegrał w dziejach świata i ludzkości, nadal pozostaje czuły na słowa, prośby i wstawiennictwo Maryi. To podkreśla ludzki aspekt postaci Jezusa, który miał zbliżać jego wizerunek do wizerunku każdego z nas. Tylko Maryja mogła przekonać syna do niektórych rzeczy, co widać np. w Biblii, w rozdziale o cudzie w Kanie Galilejskiej. Wierni w średniowieczu wierzyli, że w wymiarze Nieba zależność ta pozostała taka sama, dlatego do Jezusa zwracać się woleli za pośrednictwem jego matki.