„Do księżyca” to utwór pochwalny, w którym podmiot liryczny wyraża zachwyt nad księżycem. Zwrócono w nim uwagę na piękno i niezwykłość tego ciała niebieskiego. Autorem wiersza jest Franciszek Dionizy Kniaźnin – ważny przedstawiciel polskiego oświecenia.
Do księżyca – analiza i środki stylistyczne
Wiersz „Do księżyca” to oda, czyli wzniosły utwór o charakterze pochwalnym. Gatunek literacki, jakim jest oda, powstał w antycznej Grecji. Jego nazwa bierze się od greckiego słowa „aide” oznaczającego pieśń bądź śpiew. W późniejszych czasach chętnie stosowali go poeci tworzący w epokach, w których dominował klasycyzm. Ponieważ oda pierwotnie służyła do śpiewania, ma ona budowę stroficzną. Utwór „Do księżyca” zawiera dziewięć strof, które mają po cztery wersy. Pierwsze wersy zwrotek mają dziesięć sylab, a pozostałe mają osiem sylab. Utwór zawiera rymy o układzie krzyżowym (przeplatanym).
Utwór należy do liryki inwokacyjnej, ponieważ jest zwrotem do księżyca. Świadczą o tym apostrofy („Luno! ty, córa niebios wysoka”, „O srebrna siostro złotego brata!”), odpowiednie zaimki („ty”, „cię”, „twojej”) oraz czasowniki w drugiej osobie liczby pojedynczej („siejesz”, „przyzierasz”, „zdobisz”). W przeciwieństwie do klasycznej ody w utworze Kniaźnina nie występuje podmiot zbiorowy, a podmiot liryczny wypowiada się we własnym imieniu i wyraża swoje emocje („Co rzekłem?”, „Próżno te chwytam promienie, ty na niebie, ja na ziemi”).
Wiersz ma wzniosły nastrój, który tworzą odpowiednie środki stylistyczne. Jednym z głównych środków artystycznych jest personifikacja (uosobienie) – poeta wypowiada się o księżycu jak o kobiecie, a nie obiekcie. Pojawia się metafora np. „On dniowi ognie rozmiata” bądź „Niskiej przyzierasz roślinie, w przyległym grając potoku”. Odnaleźć można także porównanie („córa niebios wysoka, boskiej podobna Temirze”, „słodycz twojej podobna”). Liczne są epitety takie jak: „boskiej Temirze”, „gwiazdolitym szafirze”, „niskiej roślinie”, „wiernej pomocy”, „srebrna siostro”, „dzika potwora”, „tkliwość nadobna”, „obłokami jasnymi”, które nadają utworowi plastyczności. Wielokrotnie obecne jest pytanie retoryczne („Zaliż cię litość, ta cnota bogów, w tej zatrzymuje podróży?”). Poeta zastosował przerzutnię, czyli przeniesienie części zdania do kolejnego wersu, a także inwersję, czyli szyk przestawny, dzięki której wiersz ma bardziej podniosły ton. Pojawiają się motywy z kultury antycznej, co jest charakterystyczne dla gatunku ody.
Do księżyca – interpretacja utworu
Autorem wiersza jest Franciszek Dionizy Kniaźnin, czyli poeta, który żył w latach 1750-1807. Jego twórczość przypada na okres oświecenia. Dzieła Kniaźnina przejawiały cechy zarówno rokokowe, jak i klasycystyczne, a z czasem widoczne były tendencje sentymentalne. Przez niektórych poeta był nawet nazywany pierwszym romantykiem. Właśnie te skłonności poety obecne są w utworze „Do księżyca”. Podmiot liryczny sprawia wrażenie zafascynowanego nocą, co wyraża wzniosłym zwrotem do księżyca.