Kazimierz Wierzyński był polskim poetą i prozaikiem, debiutował w dwudziestoleciu międzywojennym. Jego wczesna twórczość ma w sobie wiele radości życia, która przygasa wraz z nadchodzącym wybuchem wojny. Współtworzył grupę poetycką “Skamander”. Wiersz “Dyskobol” powstał w dwudziestoleciu międzywojennym, a dokładniej w roku 1927 i jest częścią zbioru “Laur olimpijski”. Poeta został nawet uhonorowany złotym medalem w konkursie literackim IX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Amsterdamie w roku 1928. Utwory z tego zbioru powstały z powodu ogromnej fascynacji Wierzyńskiego sportem i rywalizacją, która mu towarzyszy. Co ciekawe, w literaturze polskiej istnieje drugi, wcześniejszy utwór o takim tytule i został stworzony przez Kazimierza Przerwę-Tetmajera.
Spis treści
Dyskobol – analiza utworu i środki stylistyczne
W utworze Wierzyńskiego zastosowana została liryka bezpośrednia – podmiot ujawnia się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, jest nim sam sportowiec, dyskobol. Mówi on o swoich emocjach i doświadczeniach: “Rzut mój”, “Ja, który wszczynam” czy “Rzut ten mam w dłoni”. Dzięki tej perspektywie czytelnik jest bliżej wydarzenia sportowego niż widz na trybunach.
Wiersz cechuje regularna budowa – podzielono go na cztery strofy, każda z nich ma cztery wersy. Jest to więc utwór stroficzny. Poeta zastosował także rymy krzyżowe abab.
Wierzyński opisuje dyskobola przy pomocy środków stylistycznych, które przybliżają czytelnikowi towarzyszące sportowcowi emocje. Przede wszystkim są to epitety – nadają one tekstowi odpowiednią dynamikę, atmosferę i wprowadzają czytelnika w szczegóły sytuacji. Pojawiają się więc takie określenia jak “rozwartej”, “połyskliwy”, “skaczący” czy “niewstrzymany”. Obecne też są obrazowe porównania, dzięki którym poeta malowniczo oddaje swoje odczucia (“Dysk, niby dukat połyskliwy”, “Z placów na place jak pstrąg się przerzuca, jak lotne przęsło, jak skaczący most”) i metafora, która wzbogaca poetycką warstwę utworu – poeta tworzy takie rozbudowane zestawienia jak “serce skute w złocistej obręczy”, “Rzut, który światom wyolbrzymia płuca”. Wyróżnić można również anaforę, wiele wersów rozpoczyna się od słowa “rzut”, co mocno podkreśla fakt, że opisywana sytuacja liryczna to właśnie rzut dyskiem i tylko na tym koncentruje się podmiot.
Dyskobol – interpretacja wiersza
Tytuł wiersza “Dyskobol” nawiązuje do antycznej rzeźby autorstwa Myrona o takiej samej nazwie, która przedstawia sportowca w trakcie rzutu dyskiem. Pierwsza część utworu to opis odczuć podmiotu lirycznego, który opisuje tytułowy rzut – przygotowania do niego, przebieg oraz zakończenie.
Podmiot jest przejęty sytuacją, jest ona dla niego ważna, nie koncentruje się na niczym innym – nie opisuje widowni, stadionu, innych zawodników, tylko swoje bardzo osobiste emocje, które przeżywa w trakcie rzutu. Towarzyszy mu specyficzna niepewność, nie wie bowiem, gdzie rzucony przez niego dysk upadnie. Jest to bardzo indywidualny zapis emocji. Sport jest dla podmiotu bardzo ważny, a dysk opisywany jest wręcz jako jego serce (skute w złocistej obręczy), dyscyplina ta sprawia w tym momencie wrażenie sensu jego życia.
Opis sportu przechodzi w głębszą refleksję, rzut dyskiem staje się czynem, który wpływa na ludzką egzystencję. Wraz z tekstem przestaje on być tylko dyscypliną sportową, a staje się przyczynkiem do refleksji na temat ludzkiej natury. Niemal nieuchwytny jest moment, gdy emocje sportowca stają się refleksją filozoficzną, dzieje się to bardzo płynnie w tekście.
W ostatniej strofie podmiot porównuje się wręcz do herosa – jest to nawiązanie do mitologii greckiej. Sportowiec czuje się więc niemal wybrany przez bogów, jego rzut już dawno przekroczył najśmielsze oczekiwania oraz założone bariery. Pokonał swoje własne ograniczenia i stał się czymś więcej. Może być więc metaforą działań ludzkich, przekraczania własnych granic i sięgania wciąż po więcej. Sportowa tematyka dobrze wpisuje się w tego typu refleksje, dotyczące działania i ruchu. Odczytywać je można jako wezwanie do rozwoju, unikania stagnacji i chęć ciągłego ulepszania i odkrywania samego siebie.
Tak jak sportowiec nieustannie trenuje, by poprawić swoje wyniki, tak człowiek w codziennym życiu powinien wciąż poszukiwać sposobów na zmiany, by uczynić siebie i swoją codzienność lepszymi. Sport jest tutaj więc metaforą życia, walki o coś lepszego, rozwijania się i sięgania wciąż po więcej. Może być także utożsamiany z istotą życia, z jego sensem – tylko nieustanny rozwój i zmienianie siebie miałoby zatem, według podmiotu lirycznego sens i liczyłoby się w ostatecznym rozrachunku.
Kazimierz Wierzyński stworzył więc utwór, który aż tchnie fascynacją rywalizacją sportową, wysiłkiem fizycznym i pobijaniem kolejnych rekordów. Podmiot obecny w wierszu to dyskobol, który jest w trakcie rzutu dyskiem. Emocjonalny opis wysiłku fizycznego oraz emocji towarzyszących sportowcowi przeradza się w filozoficzną refleksję nad sensem ludzkiego istnienia i koniecznością ciągłego pozostawania w ruchu. Podmiot sugeruje, że tylko ciągłe pokonywanie własnych barier i rozwój prowadzą człowieka w stronę spełnienia i znalezienia sensu.