Charakterystyka porównawcza Klary i Podstoliny z Zemsty

Autor: Grzegorz Paczkowski

Dwie kobiety, dwie bohaterki najpopularniejszego i największego dramatu komediowego polskiego romantyzmu, Zemsty hrabiego Aleksandra Fredry, dwa żywioły, młodość, szlachetność, czystość przeciwstawiona dojrzałej przebiegłości i wyrachowaniu w dbałości o własne interesy. Innymi słowy – Klara i Podstolina – czym się różniły, a w czym były podobne te dwie bohaterki?

Klara była młodą dziewczyną, która w wyniku nieszczęśliwego zbiegu okoliczności została sierotą. Tymczasową opiekę nad nią i nad odziedziczonym przez nią majątkiem objął Cześnik Raptusiewicz, który był blisko spokrewniony z jej rodzicami. Dziewczyna była kwintesencją niezbrukanej złem świata czystości duszy. Była młoda i bardzo piękna, co odzwierciedlało jej wewnętrzny charakter. Klara bowiem była osobą bardzo szlachetną, prawdomówną, szczerą, kierującą się w życiu naturalnymi uczuciami, słuchającą głosu serca. Najbardziej widać to w jej dążeniu do sformalizowania związku z ukochanym Wacławem, czemu na drodze staje konflikt pomiędzy Raptusiewiczem i Milczkiem. Klara jest również dziewczyną bardzo roztropną, mądrą, bardzo inteligentną i niepozbawioną poczucia humoru, co widać zwłaszcza podczas humorystycznych scen, w których droczy się z Papkinem, odrzucając jego zaloty, dzięki stawianiu przed szlachcicem niemożliwych do zrealizowania zadań. Raptusiewiczówna ma również dobre hojne serce i jest gotowa pomagać, kiedy ktoś tego bardzo potrzebuje. Sama posiada spory majątek odziedziczony po zmarłych rodzicach, w którego skład wchodzą między innymi zamek oraz trzy folwarki. Mogłaby więc chcieć strzec swojego bogactwa i chcieć je mnożyć, lecz kiedy widzi, że Podstolina bardzo martwi się swoim stanem majątkowym i boi się, że zestarzeje się w biedzie, odstępuje starszej krewnej część swoich bogactw. Klara w Zemście reprezentuje młodość, świeżość spojrzenia na świat, dobroć, szlachetność i prawdomówność. Wraz z Wacławem jest przedstawicielką młodego pokolenia któremu obce jest wyrachowane i interesowne patrzenie na świat, a także przebiegłość i intryganctwo, jakie często towarzyszy starszym bohaterom dramatu. 

Inną postawę reprezentuje Podstolina, czyli Hanna Czepiersińska, chociaż trzeba wziąć poprawkę na to, że do obrania takiej a nie innej postawy zmusiły ją życiowe doświadczenia. Jest ona bowiem trzykrotną wdową, a jej jedyny majątek stanowią pieniądze pochodzące ze spadków po byłych mężach. Jest Czepiersińska kobietą już niemłodą, chociaż nadal cieszącą się pięknem i urodą. Z tego też powodu pragnie ono jeszcze raz wydać się za mąż, tym razem bardzo bogato, by zapewnić sobie dostatnie życie na starość i nie musieć nikogo prosić o łaskę. Przebywa tymczasowo na utrzymaniu Cześnika, którego z czasem zaczyna postrzegać jako kandydata na męża. Nie jest to jednak spowodowane uczuciem, lecz czystą, chłodną kalkulacją. Podstolina nie jest w ogóle osobą zbyt szczerą – wszystko, co mówi i co robi jest podporządkowane osiąganiu własnych celów, najczęściej związanych z pieniędzmi. Jest nieuczciwa, wykorzystuje szlachetną naturę Klary, by wyżebrać od niej opiekę nad jej folwarkami, na czym mogłaby również zarabiać. Używa również różnego rodzaju forteli i intryg, by zbliżyć się do Cześnika. Jest egoistką, zwracającą uwagę tylko na pieniądze i przez ich pryzmat. Reprezentuje postawę, w której w człowieku zgasły już ideały młodości i szlachetne, górnolotne uczucia, więc dba o to, by przynajmniej w spokoju przeżyć resztę danego sobie czasu. 

Klara Raptusiewiczówna i Hanna Czepiersińska, Podstolina, to bohaterki skrajnie od siebie różne. Pierwsza jest młodą, szlachetną, prawdomówną dziewczyną o otwartym sercu, wielkich nadziejach na przyszłość i ogromnej chęci postępowania zgodnie z tym, co dyktuje jej miłość, druga to starsza i bardziej doświadczona życiowo kobieta, której nie interesują już wielkie porywy serca, natomiast dużo bardziej od młodszej krewniaczki zainteresowana jest tym, by zabezpieczyć swoją przyszłość i by nie musieć martwić się o pieniądze na starość. Klara dąży do związku z Wacławem, ponieważ go kocha i chce z nim spędzić resztę życia, Podstolina pragnie wydać się za Cześnika tylko z powodów materialnych. Klara jest szlachetną altruistką o hojnym sercu, Czepiersińska to egoistka, która bez żadnych wyrzutów sumienia jest w stanie konfabulować, udawać i manipulować, żeby tylko osiągnąć zamierzony przez siebie cel. Klara jest inteligentna, rozsądna i błyskotliwa, Podstolinie zdarza się postępować impulsywnie i bezmyślnie. 

Spośród dwóch opisanych powyżej bohaterek Zemsty Aleksandra Fredry to zdecydowanie Klara jest osobą godną naśladowania i to ona mogłaby być wzorem dla innych. Podstolina reprezentuje cechy  postawy, których raczej powinno się unikać. Klara jest szczera i dobra, a Czepiersińska – oczywiście nie jest jednoznacznie zła – ale kultywuje w sobie wiele cech, które mogłoby być bardzo problematyczne i nieprzyjemne dla ludzi, którzy próbowaliby prowadzić z nią znajomość przez dłuższy czas.

Dodaj komentarz