Stolnik Horeszką to postać, która nie występuje bezpośrednio w akcji Pana Tadeusza, lecz jej wątek jest bardzo ważny dla epopei. To bowiem od jego śmierci rozpoczyna się konflikt rodzin Sopliców i Horeszków, którego kulminacją jest opisany w dziele „ostatni zajazd na Litwie”.
Stolnik Horeszko – charakterystyka
Stolnik Horeszko był człowiekiem bardzo zamożnym i wpływowym. Cieszył się szacunkiem okolicznej szlachty, liczono się z jego zdaniem, wiele rzeczy był w stanie załatwić dzięki swoim znajomościom i majątkowi. Żył jak prawdziwy arystokrata. Posiadał również piękną córkę, Ewę, która zapałała uczuciem do jednego ze szlachciców, którego swoją sympatią obdarzył stary Horeszko. Szlachcicem tym był Jacek Soplica, „Wąsal”, który odwzajemniał uczucie Ewy. Tutaj jednak wyszła na jaw arystokratyczna wyniosłość Stolnika – z jednej strony chętnie przyjmował Soplicę w swoim zamku, by zyskać jego przychylność w trakcie sejmików, jednak uważał go za zbyt ubogiego i zbyt nisko urodzonego, by oddać mu rękę córki. W relacji Gerwazego Stolnik odprawia szlachcica podając mu do stołu „czarną polewkę”, sam Jacek twierdzi jednak, że gdy Stolnik zapytał go zdanie o kasztelanie litewskim, którego zalotnicy zjawili się na dworze, ten uciekł. Później jego zamek zostaje zaatakowany przez Moskali, lecz Stolnik razem z Gerwazym odparli szturm. W pobitewnym zamieszaniu Stolnik zostaje zastrzelony przez zrozpaczonego Soplicę, jednak tuż przed oddaniem ducha czyni w jego kierunku znak krzyża, czym daje znak swojego przebaczenia. Mimo to jego śmierć staje się powodem nienawiści Gerwazego do Sopliców, która w konsekwencji doprowadza do nieszczęśliwych wydarzeń opisanych w Panu Tadeuszu.