Lilla Weneda to przedziwny dramat autorstwa Juliusza Słowackiego, który opowiada o przedchrześcijańskich walkach plemion słowiańskich i celtyckich. Autor pod płaszczykiem aluzji pragnął przemycić pewne prawdy i oceny dotyczące powstania listopadowego. Z dzisiejszej jednak perspektywy możemy dzieło to oceń przez pryzmat czysto artystyczny, a to przecież zawsze w sztuce jest najistotniejsze. Juliuszowi Słowackiemu nie po raz pierwszy zresztą na kanwie twórczości dramatycznej, udało się stworzyć całą galerię postaci, która reprezentuje większość cech ludzkich. Autor zrobił to w dodatku w sposób tak uniwersalny, że nawet współcześnie możemy przeglądać się z charakterystykach postaci tego dramatu jak w lustrze, choć od wydarzeń, które się rzekomo w nim wydarzyły, minęły już przecież setki lat.
Spis treści
Lilla Weneda
Tytułowa postać dramatu i jego główna bohaterka. Córka króla plemienia Wenedów – Derwida. Jest to młoda dziewczyna, która posiada jednak bardzo stabilnie ukonstytuowaną hierarchię wartości, na której szczycie znajduje się dobro i bezpieczeństwo jej najbliższych, a także całego plemienia. Wydaje się delikatna i nieśmiała, jednak kiedy trzeba potrafi działać, w dodatku jest sprytna, inteligentna i mądra. Potrafi przełamać swój strach: nie boi się iść do Lechitów i negocjować uwolnienie ojca i braci. Jest przebiegła – wymyśla sposoby na uratowanie ojca przed śmiercią nawet, kiedy Lechici wymyślają niemożliwe do rozwiązania sposoby odebrania mu życia. Jest zdolna do poświęceń w imię wyższej sprawy – pod koniec dramatu oddaje życie za bezpieczeństwo swojego ludu. Lilla to przykład kobiety honorowej, kochającej najbliższych i dla nich zdolna do wykrzesania z siebie najwyższej odwagi i poskromienia największego nawet lęku.
Roża Weneda
Druga córka króla Wenedów, Derwida, siostra Lilli, a także jej charakterologiczne przeciwieństwo. Roża zdaje się żyć w znacznym oderwaniu od rzeczywistości, jest wróżbitką, wieszczką, która niekiedy zyskuje wgląd w sprawy przyszłości. Działa głównie pod wpływem emocji, spontanicznie, nieraz bezrefleksyjnie. Bywa bezwzględna, nie waha się przed kłamstwem, czy nawet morderstwem, kiedy uważa, że uprawnia ją do tych zbrodni sytuacja.
Lelum i Polelum
Bracia Lilli oraz Róży, synowie króla Wenedów, Derwida. Są bardzo odważni, waleczni, wzbudzają postrach w szeregach wroga. W niewoli u Lechitów zostają skuci jednym łańcuchem, którego nie są w stanie zrzucić po odzyskaniu wolności. W ostatecznej bitwie walczą więc w jednej zbroi spełniając tym samym przepowiednie Róży o rycerzu o dwóch głowach. Lelum ginie w walce, a Polelum, który nie wyobraża sobie życia bez brata, układa go na stosie i błaga naturę, by poraził go piorun, co się zresztą wkrótce dzieje.
Derwid
Król Wenedów, wzór władcy, ojca, przywódcy i człowieka. Jest dumny i twardy. Kiedy dostaje się do niewoli, wzbudza szacunek nawet więżących go Lechitów. Nie daje się poniżyć. Panuje nad swoim lękiem i tortury przyjmuje z pokorą i spokojem. Jest wytrzymały. Derwid jest przywiązany zarówno do swojej rodziny, jak i do ludu Wenedów, któremu przewodzi. Czuje się za nich odpowiedzialny. Jest również bardzo przywiązany do swojej harfy, na której zwykł wgrywać bojowe pieśni, kiedy prowadził podwładnych do boju. Jego wpływ był tak silny, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że bez udziału harfy, Wenedzi przegrają.
Lech
Król Lechitów. Władca mądry i szlachetny, który jednak często ulega zarówno swojej barbarzyńskiej naturze, jak i bezwzględnej, zakochanej we władzy posiadanej przez męża żonie, Gwinonie.
Gwinona
Żona Lecha, władczyni Lechitów. Osoba zakompleksiona, bezwzględna i brutalna. Wykorzystuje władzę męża do załatwiania własnych interesów. Jest nieczuła, nie odczuwa litości, jest żądna zemsty i krwi. Świadczy o tym sposób w jaki obchodzi się z Derwidem, kiedy król Wenedów trafia do niewoli. Gwinona nakazuje wyłupać mu oczy i robi wszystko, żeby doprowadzić do jego śmierci. Manipuluje Lechem.
Gwalbert
Chrześcijański zakonnik, przyjaciel Lilli. Pomaga dziewczynie negocjować z Lechitami wypuszczenie z niewoli Derwida i jego synów. Bardzo szlachetny człowiek, pustelnik i asceta. Dobroduszny i obdarzony wielką wiarą, choć nieco naiwny. Oddany misji krzewienia wiary chrześcijańskiej, co pokazuje choćby po ostatecznej bitwie, kiedy błogosławi umierających.
Ślaz
Człowiek dwulicowy i nieszczery. W czasie trwania dramatu kilkakrotnie zmienia stronę, po której się opowiada. Z początku sługa Gwalberta, później zdradza zakonnika. Jest sprytny, kieruje się w życiu wyłącznie własnym chwilowym interesem.
Lechon
Ulubiony syn Gwinony i Lecha, faworyzowany przez matkę. Ginie w wenedzkiej niewoli z rąk oszalałej Róży.
Wenedowie
Bohater zbiorowy. Plemię celtyckie składające się z ludzi szlachetnych i wrażliwych, ale nieustępliwych w walce i bardzo twardych i odważnych.
Lechici
Bohater zbiorowy. Lud barbarzyńców, którzy głupotę i ignorancję maskują brutalnością i brawurą. Przeciwieństwo Wenedów pod każdym względem.