Mały Książę Antoine’a de Saint-Exupery’ego należy do gatunku powiastki filozoficznej, czyli dzieła z pogranicza literatury i filozofii właśnie. Dzięki temu połączeniu autorowi udało się w bardzo skromnym pod względem objętościowym dziele zmieścić prawdziwy ogrom wątków, tematów, kwestii, filozoficznych dylematów, powszechnych życiowych problemów i motywów literackich. Zwłaszcza tych ostatnich można w Małym Księciu odnaleźć prawdziwy ogrom, a przy każdej lekturze można dostrzec coraz to nowe ich znaczenia i sensy. Oto najważniejsze motywy literackie pojawiające się w Małym Księciu.
Spis treści
Motyw przyjaźni i przywiązania
Dla wielu czytelników jest to najważniejszy wątek Małego Księcia. Dzieło jest wypełnione naprawdę wieloma sentencjami i rozmowami głównych bohaterów o przyjaźni. O tym, czym przyjaźń jest, z czym się wiąże, jaką pociąga za sobą odpowiedzialność, że nie jest po prostu zabawą i że nie uważając, można kogoś bardzo mocno skrzywdzić. Wątek ten najpełniej przejawia się w relacji Księcia z Lisem, który sprawia, że główny bohater powiastki przestaje czuć się samotny. To właśnie w rozmowie w Lisem pada jedno z najsłynniejszych zdań literatury XX wieku, że przyjaźń wiąże się z oswojeniem drugiej osoby, czyli w wzięciem na siebie odpowiedzialności za nią. To bardzo piękny i mądry wątek dzieła, choć przyjaźń przedstawiona jest w nim nieco inaczej, poważniej niż w innych lekturach.
Motyw przechodzenia z dzieciństwa w dojrzałość
Ten wątek pojawia się przy spotkaniu Małego Księcia z Pilotem. W sferze symbolicznej jednak jest to spotkanie dziecka z dorosłym. Książę patrzy na świat z ciekawością, otwartością i ufnością. We wszystkim potrafi dostrzec coś ciekawego i zajmującego. Jego perspektywę w dużej mierze określa dziecięca wyobraźnia. Pilot jest człowiekiem dorosłym, któremu jednak udało się zachować w sobie coś z dziecka. Symbolem tego jest rysunek, którego dokonał w dzieciństwie przedstawiający słonia połkniętego przez węża, który jednak dla dorosłych pozbawionych dziecięcej wyobraźni wyglądał jak kapelusz. Motyw ten uświadamia nam jak istotne jest zachowanie jakiejś części dziecięcej naiwności i wyobraźni mimo upływu lat.
Motyw zakochania i miłości
To motyw, który został w Małym Księciu przedstawiony w bardzo ciekawy i specyficzny sposób. Uczucie miłości bowiem rodzi się pomiędzy tytułowym bohaterem a Różą, która pojawia się na planecie B-612. Róża jednak bardziej od chłopca kocha samą siebie, a w relacji z Księciem jest zaborcza, samolubna, narcystyczna i manipulatorska – to ona musi stać w centrum uwagi i to na niej skupiać ma się cała atencja drugiej osoby. Książę pała do Róży uczuciem, choć jest to uczucie wynikające w pewnej części z manipulacji Róży. Poza tym jest dzieckiem i nie do końca potrafi sobie poradzić z takim uczuciem – nie zna go i nie rozumie. By zmienić ten stan, wyrusza w wielką podróż po kosmosie.
Motyw samotności
Książę na swojej niewielkiej planecie wiedzie monotonny i samotny, choć szczęśliwy żywot. Samotności tej kładzie kres dopiero pojawienie się na planecie Róży, przez którą jednak później główny bohater wyrusza w podróż, która również jest podróżą samotną. Samotną pozostaje pomimo spotykanych na swojej drodze istot, ludzi i zwierząt, z którymi Książę nie czuje pokrewieństwa, nie rozumieją się nawzajem. Dzieło Exupery’ego uświadamia czytelnikowi, że istnieje wiele rozmaitych oblicz samotności i że nie jest to uczucie jednoznacznie negatywne, a tym bardziej że samotność nie jest równoznaczna z brakiem jakiegokolwiek otoczenia, ponieważ Książę pozostaje samotny nawet spotykając się z innymi. Dzieje się tak aż do spotkania z Lisem, który zostaje jego prawdziwym przyjacielem.
Motyw konfrontacji dziecka z dorosłymi
Książę w czasie swojej podróży odwiedza różne planety. Na każdej z nich spotyka jakiegoś dorosłego, od którego ma nadzieję nauczyć się czegoś o życiu. Z kolejnych odwiedzin jednak jest coraz bardziej rozczarowany, ponieważ dorośli, których spotyka, są absolutnym zaprzeczeniem zdrowego rozsądku, logiki, życiowej siły i mądrości czy szlachetności. Są egoistami uzależnionymi od targających nimi namiętności. Są to m.in. Bankier uzależniony od liczenia gwiazd, o których myśli, że je posiada i który nie ma nawet czasu na cieszenie się czymkolwiek innym; Król, który żyje tylko dla wydawania rozkazów, chociaż tak naprawdę nie ma kim ani czym władać, a żyje tylko dzięki ułudzie sprawowanej władzy; Pijak całkowicie zniszczony przez uzależnienie od alkoholu, czy Próżniak, dla którego najważniejsze jest to, by ciągle słyszeć pochwały i komplementy na swój temat. Po tych spotkaniach Książę odczuwa rozczarowanie, nie rozumie ludzi, których dorosłość i jej pokusy przeżarły na wylot. Wie, że niczego się od nich nie nauczy.
Motyw śmierci
Mały Książę jest pogodzony z własnym odejściem po ukąszeniu przez żmiję. Towarzyszy mu jednak Pilot, człowiek dorosły, który – jak mogłoby się wydawać – wie o życiu i śmierci nieco więcej niż dziecko. Nie jest się on jednak do końca w stanie pogodzić z naturą śmierci i z jej nieuchronnością.