Symbolika narodowa i jej funkcja w utworze literackim. Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Autor: Grzegorz Paczkowski

W literaturze polskiej bardzo dużo miejsca poświęcono już kwestiom narodu, ojczyzny, patriotyzmu. Nic dziwnego – niełatwa historia naszego kraju bardzo często oddziaływała twórczo na literatów, którzy na kartach swoich dzieł próbowali znaleźć odpowiedź na najbardziej nurtujące ich pytania w tym temacie. Pojawiły się więc w literaturze pewne symbole, przy których pomocą autorzy chcieli uzyskiwać określone wrażenie na odbiorcy, a także w niedosłowny sposób dawać mu do zrozumienia o pewnych stanach, sytuacjach czy nastrojach. Mistrzem polskiego symbolizmu (również narodowego) jest modernistyczny dramaturg, malarz i poeta – Stanisław Wyspiański. 

Stanisław Wyspiański w Weselu – swoim najwybitniejszym dramacie, bardzo wiele miejsca poświęcił symbolom narodowym. Akcja dramatu dzieje się w wiejskiej chacie w czasie wesela, lecz w pewnym momencie zjawiają się na uroczystości również postaci fantastyczne, które komunikują się z wybranymi przez siebie gośćmi, by spróbować uświadomić im nieprawidłowość ich postępowania społecznego i narodowego. Stańczyk rozmawia z Dziennikarzem i na dowód jego błędnej postawy zawodowej, który dodatkowo usypia naród zamiast pobudzać go do walki, wręcza mu kaduceusz – symbol hipokryzji oraz fałszywej troski o losy ojczyzny.

Z kolei Rycerz objawia się Poecie, który zagląda pod przyłbicę. Ziejące tam pustka ma symbolizować jałowość deklarowanego przez Poetę entuzjazmu do walki. Wernyhora, legendarny bard białoruski i jasnowidz,przekazuje Gospodarzowi Złoty Róg. Ma to być znak, na którego widok wszyscy chłopi będą wiedzieli, że nadszedł czas wybuchu powstania przeciwko zaborcy. Złoty Róg zostaje jednak zgubiony przez Jaśka, który upuszcza go gdy schyla się po czapkę z pawim piórem – symbol chłopskich kompleksów majątkowych, dla których mieszkańcy wsi potrafią poświęcić nawet dobro ojczyzny. 

Symbolika narodowa obecna była również bardzo mocno w dziełach twórców epoki romantyzmu, choćby w polskiej epopei narodowej, pt. Pan Tadeusz autorstwa Adama Mickiewicza. Pod tym względem zwraca uwagę jedna z pierwszych scen poematu, kiedy tytułowy bohater, Tadeusz Soplica, po paru latach nauki w wielkim mieście przyjeżdża do rodzinnego dworku na wsi. Jego oczami czytelnik dowiaduje się, jakiego rodzaju jest to miejsce. Na ścianach wiszą portrety przodków oraz obrazy przedstawiające kluczowe momenty z historii Rzeczypospolitej Polskiej. Są tam obecne również łowieckie trofea, co świadczy o przywiązaniu mieszkańców dworku do szlacheckich tradycji. Na ścianach obecna jest bron biała, przeważnie pamiątkowa.

Stary zegar z kurantem po nakręceniu wygrywa melodię Mazurka Dąbrowskiego, pieśni, która już wówczas funkcjonowała jako hymn Polaków. Wszystkie te symbole już na początku Pana Tadeusza dają czytelnikowi do zrozumienia, że oto ma do czynienia z przestrzenią, w której takie wartości jak polskość, patriotyzm, przywiązanie do ojczyzny oraz szacunek wobec przodków, są cenione bardzo wysoko. Rzeczywiście Soplicowo w Panu Tadeuszu pełni funkcję swoistej „kolebki polskości”, „polskiej arkadii”. Dzięki temu czytelnik ma większe szanse zrozumieć wydarzenia poematu, ponieważ ma świadomość odpowiedniego kontekstu. 

Symbole narodowe obecne są w dziełach literackich bardzo wielu epok. Różnią się jednak funkcjami, jakie pełnią. W Weselu to to typowo modernistyczne artefakty, z których każdy ma swoje wyłączne, przypisane przez autora znaczenie. W Panu Tadeuszu zaś symbole te odgrywają rolę kontekstową, dają do zrozumienia to, w jakiej przestrzeni rozgrywać się będzie fabuła, a także zapowiadają, czego najprawdopodobniej będzie ona dotyczyła. Dzisiaj dużo rzadziej mamy do czynienia z symbolizmem narodowym w literaturze, jednak nadal jest on obecny w życiu codziennym. 

Dodaj komentarz