Obraz i relacje rodziny Harpagona

Autor: Grzegorz Paczkowski

Harpagon to główny bohater Skąpca – kanonicznej znanej na całym świecie komedii autorstwa Moliera. Harpagon to osoba chorobliwie skąpa, pragnąca oszczędzać nawet na szczęściu własnym i swoich bliskich. Cierpią na tym wszyscy, którzy znajdują się w pobliżu mężczyzny, a najbardziej jego dzieci. Relacje pomiędzy członkami tej rodziny są bardzo pokomplikowane i stanowią satyryczny rdzeń całej komedii, chociaż – gdyby nie były przedstawione z przymrużeniem oka – wcale nie byłyby zabawne. 

Harpagon oraz jego dzieci, Kleant i Eliza, stanowią typową rodzinę szlacheckiej elity. Harpagon jest człowiekiem majętnym, jednak skąpym, przez co on sam oraz jego dzieci żyją na dużo niższym poziomie, niż ten, na który rzeczywiście mogliby sobie pozwolić. Chciwość Harpagona ma jednak dużo większy wpływ na rodzinę. Wychowana w strachu przed sprzeciwem ojcu Eliza nie jest w stanie postawić na swoim, kiedy ojciec odmawia jej posagu, czym skazuje ją na upokorzenie społeczne. W rzeczywistości jest to kolejny sposób na oszczędność, ponieważ Harpagon znalazł Elizie męża, który przebiegle wykorzystując słabość skąpca powiedział, że pojmie dziewczynę za żonę nawet bez posagu. Obydwie rzeczy działy się wbrew Elizie, jednak nie była ona w stanie wystarczająco mocno przeciwstawić się ojcu, mimo że kochała Walerego i to z nim pragnęła związać swoją przyszłość. 

Nie łatwiej prezentują się stosunki Harpagona z Kleantem. W pewnym momencie bowiem ojciec postanawia konkurować z synem o rękę pięknej Marianny. Kleant jednak czyni to z miłości, Harpagon z chciwości, ponieważ wie, że dziewczyna wniosłaby do jego domu ogromny posag (którego on sam odmawiał własnej córce). Kleant również ma wpojony nabożny stosunek do ojca i szanuje go, jednak kiedy ten przechodzi granicę zdrowego rozsądny, młodzieniec staje mu naprzeciw. Wykorzystuje zaginięcie szkatuły z kosztownościami Harpagona, by go zaszantażować i wymusić na nim ustępstwa. 

Jak widać na powyższych przykładach, rodzina Harpagona, Kleanta i Elizy nie należała do zwyczajnych. Trudno sobie wyobrazić życie w familii o tak skomplikowanym systemie wzajemnych animozji i antypatii, a także taki ładunku różnicy charakterów. Dzięki komedii Moliera możemy powziąć refleksję nad tym, czy przypadkiem nasze własne relacje rodzinne nie zaczynają przypominać tych obśmianych w Skąpcu już ładnych kilkaset lat temu. 

Dodaj komentarz