Oda rzymskiego poety Horacego stanowi syntezę filozofii antycznych – stoicyzmu i epikureizmu. Obfituje ona w sentencje, pouczenia, które są uniwersalne również dla współczesnych odbiorców. Pieśń jest refleksyjna, inwokacyjna. Stanowi ważny przykład filozofii klasycznej, ale i całej sztuki antyku rzymskiego.
Do Deliusza – analiza utworu
Tytuł utworu dedykowany jest Deliuszowi, który był przyjacielem Horacego. Nazywał się Kwintus Deliusz, był literatem na dworze Oktawiana Augusta. Odę kieruje do niego, ponieważ był on niestały w przekonaniach, emocjonalny, często zmieniał zdanie. Dziś większość czytelników raczej nie zna tego literata, jednak brak znajomości postaci nie zmienia odczytania tekstu i jego interpretacji – anonimowość dedykacji nadaje mu dodatkowy aspekt uniwersalności. Zawarte sentencje (często i chętnie stosowane przez klasyków) są odpowiednie dla każdego, również dzisiejszego człowieka.
Budowa utworu
Stoickie zasady klasycystyczne ukazują się również w budowie pieśni. Autor stosuje przerzutnie, by utrzymać rytm, zachować złoty środek, harmonijną formę. Oda składa się z siedmiu strof, bardzo regularnych, czterowersowych. Zgodnie z klasycznymi wyznacznikami, każdy wers ma tyle samo sylab. Podmiot liryczny stawia się w roli nauczyciela, który poucza Deliusza, do którego kieruje utwór, na co wskazuje apostrofa z ostatniego wersu pierwszej strofy. Podmiot liryczny przemawia bezpośrednio do Deliusza, później jednak wypowiada się w liczbie mnogiej („miejsca wyznaczy nam na barce”). Pojawiają się liczne epitety („szały radości”, „stary falerna”, „wieczne wygnanie”), metafory nawiązujące do mitologii (Orkus, Parki). Stosuje również porównania do przyrody, podkreślając kruchość istnienia i przemijanie. Zadaje pytanie retoryczne dotyczące przyczyn, dla których sosna i topola splatają swe liście. Nastrój utworu jest refleksyjny, melancholijny, stanowi kontemplację nad ludzkim istnieniem. Uporządkowanie formy stanowi uzupełnienie treści pieśni.
Do Deliusza – interpretacja pieśni
Główne przesłanie tekstu to ukazanie śmierci jako uniwersalnej, która dotyka każdego. Ze względu na to osoba mówiąca poddaje pod wątpliwość sens ziemskich bogactw, emocji, które władają ludźmi. Upomina odbiorcę, iż nie powinien dawać ponieść się emocjom czy namiętnościom. Horacy nawiązuje tu do powszechnej wtedy filozofii stoickiej. Stworzona przez Zenona z Kition koncepcja mówiła, że obojętność na przeżywane doświadczenia są najlepszym, co może zrobić człowiek. Podmiot liryczny uznaje, że może to przygotować adresata na doświadczenie śmierci, które prędzej czy później nadejdzie. By zobrazować sens tej rady, poeta posługuje się motywem przyrody, która przemija tak samo, jak ludzie. Jest to jednak potrzebne, by zrobić miejsce następnym pokoleniom. Horacy idee stoickie przedstawił również w „O co poeta prosi Apollina?” i „Wybudowałem pomnik…”.
Epikureizm w odzie i zestawienie ze stoicyzmem
W strofie czwartej Horacy odnosi się do innej filozofii, epikureizmu („Tu wina wonna olejki róże/ szybko więdnące każ znosić/ dopóki Ci starczy dobytku/ i czarnej nici trzech Parek”). Nazwa pochodzi od najsłynniejszego przedstawiciela, Epikura z Samos. Uznaje ona, że aby być szczęśliwym, należy żyć rozsądnie, spokojnie. Przyjemność ma wynikać z harmonii ducha i umysłu. Życie powinno skupiać się na teraźniejszości, dopóki ma się taką możliwość. Rzymski poeta często wykorzystywał syntezę tych filozofii, na pierwszy rzut oka przeciwnych sobie. Podobny zabieg zastosował w odzie „Do Leukonoe”.
