Dziady cz. III to jedno z najsłynniejszych dzieł Adama Mickiewicza. Dramat ten ukazał się w 1832 roku i stanowił kontynuację poprzednich części dramatu sprzed niemal dekady. Część trzecia zyskała jednak największą popularność za sprawą poruszenia w nim bolesnej kwestii zaborów Polski, a także dzięki niezwykłej kreacji głównego bohatera – Konrada. Oto najważniejsze motywy literackie, jakie odnaleźć można w Dziadach cz. III.
Spis treści
Motyw ojczyzny
Ojczyzna to jeden z głównych tematów dramatu. Polska już od kilku dekad znajduje się pod zaborami, a aparat opresji staje się coraz bardziej dotkliwy. Nie ma końca torturom, aresztowaniom politycznym, zabójstwom, czy zesłaniom. Moskale poniżają Polaków i usiłują zrusyfikować ich za wszelką cenę. Wiele rozmów bohaterów dotyczy właśnie sytuacji politycznej oraz rozważaniom na temat tego, jak można by ten stan zmienić. Współdzielenie cierpienia ojczyźnianego widoczne jest zwłaszcza w postaci Konrada, który w metafizyczny sposób czuje się połączony ze swoim krajem i narodem i cierpi wraz z nim.
Motyw władzy
Ten motyw najbardziej widoczny jest w postaci Senatora Nowosilcowa, czyli wysoko postawionego urzędnika rosyjskiego, któremu sam car powierzył pieczę nad Litwą. Jest to człowiek przeżarty przez pragnienie coraz większej władzy, władza go upaja. Senator wykorzystuje ją, pławi się w tym, że jego słowo tyle znaczy. Władza i chorobliwa ambicja zupełnie przejęły nad nim kontrolę, przez co stał się człowiekiem z gruntu złym. Nawet demony brzydzą się jego duszą i chcą go ukarać za jego uczynki. Władzy pragnie również Konrad, któremu w tym dążeniu trudno odmówić despotycznych ciągot, choć pragnie on władzy duchowej, by móc uszczęśliwić swój naród, a także całą ludzkość.
Motyw cierpienia
Cierpienie obecne jest niemal w każdej scenie dramatu, choć różne są jego powody. Konrad cierpi za ojczyznę, studenci litewscy cierpią z powodu osobistych dramatów i uwięzienia, pani Rollison – ze względu na syna. Cierpi nawet Senator Nowosilcow, który dręczony jest w snach przez demony.
Motyw wizji i snu
Wiele w Dziadach cz. III dzieje się na płaszczyźnie metafizycznej. Bohaterowie doświadczają proroczych wizji, wieszczych stanów, wiele dzieje się również w ich snach, lub wokół nich w czasie, gdy śpią. Oprócz Konrada, proroczej wizji doświadcza również Ksiądz Piotr, który przepowiada przyszłość narodu polskiego. Motyw ten dotyczy również Nowosilcowa, o którego duszę wykłócają się diabły, które za karę zsyłają na niego koszmarne sny.
Motyw samotności
Konrad jest człowiekiem osamotnionym ze wszech miar. Odstaje od swoich towarzyszy, nie szuka u nich zrozumienia. Jest osamotniony ze względu na swoje wybitne umiejętności, a także ponadprzeciętną wrażliwość i uczuciowość. Wie, że droga wieszcza musi być drogą samotnika, ponieważ „samotność – mędrców mistrzyni”. Osamotniona jest również Polska, która po ostatnim rozbiorze została opuszczona przez swoich uprzednich sojuszników, m.in. przez Francję, która w dramacie porównana jest wręcz do Poncjusza Piłata, który umywając ręce przyczynił się do straszliwej śmierci Jezusa Chrystusa.
Motyw wolności
Dziady cz. III to nie tylko utwór o dążeniu do wolności narodu polskiego. To przede wszystkim dzieło dotykające kwestii wolności osobistej każdego człowieka. Można bowiem pozostać wewnętrznie wolnym nawet będąc uwięzionym, lub być duchowo zniewolonym ciesząc się fizyczną wolnością. Polacy przedstawieni są jako ci pierwsi ze względu na ciągłe dążenie do odzyskania niepodległości narodowej.