Istota tragedii greckiej na podstawie Antygony

Autor: Grzegorz Paczkowski

Sztuka dramatyczna w starożytnej Grecji stałą na poziomie absolutnie mistrzowskim, o czym świadczy fakt, że współcześnie nadal wykłada się antyczne sztuki na uczelniach wyższych, a także wystawia się na nowo w teatrach. Opowiadają bowiem o uniwersalnych problemach, o ludzkich namiętnościach, które nie zmieniają się niezależnie od czasów i epok. Sztuka starogrecka skupiała się na problemach trudnych, tragicznych, takich, z których nie ma dobrego rozwiązania. Przykładem takiego dramatu jest choćby Antygona Sofoklesa. 

Istota tragedii greckiej polegała na tym, że człowiek jako jednostka, poddany jest działaniu przeznaczenia, z którym nie może dyskutować, i na które nie ma jak wpływać. Przeznaczenie natomiast jest siłą absolutnie obojętną na ludzkie uczucia, strach, miłość, poczucie straty, żądzę władzy, itd. Wobec niego wszyscy jesteśmy równi. Człowiek jednak w swojej przekorze i pysze  bardzo często myśli, że właśnie jemu uda się owo przeznaczenie przechytrzyć. Kończy się to zawsze jego porażką i doprowadzeniem do jeszcze większej tragedii niż ta, która zaplanowana była przez los na początku. Widać to dobrze już po losie Edypa, który tak bardzo chciał uniknąć własnego przeznaczenia, że ostatecznie – jak się okazało – zrobił wszystko, żeby je wypełnić. Pokłosiem jego czynów są tragiczne dzieje jego dzieci, głównie Polinejkesa, Eteoklesa oraz Antygony. Bracia zginęli w bratobójczej wojnie o władzę, Polinejkes został uznany za zdrajcę i zakazano jego pochówku, a Antygona mimo wszystko pogrzebała brata, skazując się tym samym na śmierć. Jest to typowa sytuacja tragiczna, czyli taka, z której każde wyjście wiąże się z jakiegoś rodzaju nieszczęściem. Gdyby Antygona nie pochowała brata, zostałby złamany rozkaz boski i większe nieszczęście spadłoby na Teby, a ona nie wybaczyłaby sobie tego nigdy. Gdyby Kreon cofnął swój rozkaz, wyszedłby na słabego władcę w oczach narodu, a władza była dla niego najważniejsza. Wreszcie gdyby nie doszło do absurdalnej bratobójczej wojny, bracia by nie zginęli i dramat nie musiałby się rozegrać. 

Antygona to typowy przykład dramatu starogreckiego z wszystkimi jego typowymi elementami, w tym z treścią opisującą sytuacje, wybory i postawy tragiczne. Przeznaczenia nie udaje się oszukać, zaś próby dokonania tego czynu kończą się śmiercią wielu osób, z których wiele ginie absolutnie niepotrzebnie. 

Dodaj komentarz