Literatura różnych epok poświęciła bardzo wiele miejsca zjawisku nieszczęśliwej miłości. To bardzo szerokie pojęcie, które na różnych etapach życia dotyka większości ludzi. Miłość sama w sobie jest uczuciem niezwykle silnym, wręcz najsilniejszym, jakiego doświadczyć może człowiek, więc jakiekolwiek jej wypaczenie, brak możliwości jej realizacji czy nieodwzajemnienie, może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji uczuciowych i emocjonalnych. Było to szczególnie istotne dla twórców epoki romantyzmu, którzy przywiązanie do subiektywnych odczuć i emocji (zwłaszcza tych ekstremalnych, które pozostawiają wolę i intelekt człowieka daleko za sobą) stawiali na najwyższym miejscu w swojej hierarchii.
Spis treści
Motyw nieszczęśliwej miłości w Cierpieniach młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego
To chyba najsłynniejsze dzieło romantyczne, które poświęcone zostało zjawisku nieszczęśliwej miłości. Niemiecki mistrz romantycznej literatury, Johann Wolfgang Goethe, stworzył portret człowieka, który nie tylko opisał pewne tendencje własnej epoki, ale i sam przeniknął do rzeczywistości i stworzył pewną modę nie tylko intelektualną, lecz także emocjonalną.
Werter był młodym literatem o ogromnej wrażliwości na otaczający go świat. Zakochał się w Lotcie, a ta od razu zawładnęła jego sercem i wyobraźnią. Sytuacja była jednak o tyle skomplikowana, że piękna dziewczyna miała już narzeczonego i nie zamierzała zrywać zaręczyn. Werter jednak niesiony swoją ogromną wrażliwością, a także nadzieją na odmianę losu, nie zaprzestawał swoich zalotów. Ostatecznie usłyszał od ukochanej, że jego uczucia pozostają nieodwzajemnione, a ona sama zamierza poślubić innego mężczyznę. Werter nie był w stanie znieść takiego zawodu, rozczarowania i upokorzenia. Nie wyobrażał sobie dalszego życia obok swojej ukochanej,która spełniłaby się i zażywała szczęścia u boku innego mężczyzny. Mężczyzna decyduje się na odebranie sobie życia, co jednak czyni w sposób bardzo nieudolny.
Wstrząsającą ciekawostką na temat Cierpień młodego Wertera jest fakt, że po publikacji powieści w Niemczech, lecz także w całej Europie zapanowała „moda” na radzenie sobie z nieszczęśliwą miłością właśnie przy pomocy targnięcia się na własne życie. Dowodzi to, jak okrutnym cierpieniem potrafi być nieszczęśliwa miłość, a także jak wielki wpływ na nasze życie potrafi mieć literatura.
Motyw nieszczęśliwej miłości w Kordianie Juliusza Słowackiego
Z wzorców stworzonych przez Johanna Wolfganga Goethego w Cierpieniach młodego Wertera skorzystał polski poeta Juliusz Słowacki, pisząc swój najwybitniejszy dramat pt. Kordian. Nieszczęśliwa miłość nie jest jego wątkiem wiodącym, lecz ma ogromny wpływ na kształtowanie się charakteru głównego bohatera.
W młodości Kordian jest egzaltowanym poetą, który przeżył śmierć przyjaciela, który odebrał sobie życie z miłości. Kordian jest wiecznie zadumany, melancholijny, refleksyjny ponad swój wiek, nawet trochę egzaltowany. Dopada go „choroba epoki”, jest znudzony światem, szuka w swoim wnętrzu ekstremalnych uczuć, tylko im ufa, ponieważ tak wyczytał w zagranicznych książkach. Zakochuje się w starszej od siebie kobiecie – Laurze, która jednak bardzo lekkomyślnie odrzuca jego zaloty, wytykając mu jego wiek. Kordian jednak był bardzo poważny w sprawach uczuciowych i kolejną klęskę bierze bardzo do siebie. Strzela sobie w skroń, jednak czyni to niewprawnie i ostatecznie przeżywa próbę odebrania sobie życia.
To doświadczenie staje się jednak podstawą do wyruszenia w daleką drogę, w czasie której Kordian przekona się, że miłość, lojalność i przywiązanie kobiet do mężczyzn jest najczęściej kwestią ciągnięcia z takich relacji korzyści. Czysta miłość w rozumieniu romantycznym okazuje się w ogóle nie istnieć.
Motyw nieszczęśliwej miłości w Lalce Bolesława Prusa
Wątek nieszczęśliwej miłości jest głównym wątkiem tej genialnej powieści panoramicznej. Stanisław Wokulski, pochodzący – co istotne – ze zubożałej szlachty, mimo trudów całego życia, dzięki sile swojego ducha osiągnął sukces. Potrafił dojść do każdego celu, dzięki czemu stał się bogaty i szanowany w świecie europejskiego handlu. Zakochał się w Izabeli Łęckiej, młodej arystokratce, która była potomkinią bankrutującej właśnie rodu arystokratycznego.
Izabela Łęcka wychowywała się w luksusie i świadomości swojej wyższości nad wszystkimi niżej urodzonymi. Nigdy nie musiała pracować, więc tych, którzy zapracowali na swój dobrobyt uważała za plebs. Również Wokulski okazał się nie być godny jej względów, mimo ze dysponował potężniejszą fortuną. Nie był jednak arystokratą, a to dla młodej dziewczyny było najważniejsze – status społeczny. Ostatecznie Wokulski zorientował się, że jest przez dziewczynę jedynie mamiony i zaniechał zalotów, choć o mało nie przypłacił tego życiem.
Motyw nieszczęśliwej miłości w innych utworach
- Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego – główny bohater, doktor Tomasz Judym, odrzuca miłość kochającej go kobiety, wyłącznie dlatego że chce w całości poświęcić się misji lekarskiej, a nie mógłby cieszyć się własnym osobistym szczęściem w momencie, kiedy wiedziałbym, że w tym samym momencie czekają na niego ludzie, którym byłby w stanie pomóc.
- Madame Antoniego Libery – powieść, która opisuje zaskakujące zakochanie się ucznia w starszej od siebie nauczycielce szkolnej. Miłość z oczywistych względów nie może być zrealizowana i staje się nieszczęśliwa.
- Dziady cz. IV – widmo, które odwiedza księdza skarży się, że całe jego życie upłynęło pod znakiem wypaczonego wizerunku miłości. Wypaczenie owo było spowodowane zbyt intensywnymi lekturami emocjonalnej literatury romantycznej w młodości. Literatura ta wskazywała, że każdy człowiek ma prawo tylko do jednego uczucia w życiu, a gdy to jest nieudane, nie ma prawa szukać kolejnego.