Ambicja to – ujmując rzecz w dużym skrócie – to, ile posiadamy w sobie motywacji i determinacji do tego, by osiągać swoje cele, realizować plany, spełniać marzenia. O człowieku ambitnym mówimy wtedy, kiedy stale wyznacza sobie nowe cele, pragnie wciąż czegoś większego, lepszego, coraz wyżej zawiesza sobie przysłowiową poprzeczkę. Ambicja potrafi być również bardzo niebezpieczna. W kwestii władzy jej nadmiar może doprowadzić do nieszczęścia i krzywdy wielu ludzi. Nawet w życiu prywatnym, zarówno nadmiar, jak i niedomiar ambicji, może zagrażać harmonijnemu rozwojowi wewnętrznemu człowieka. Wszystkie tego rodzaju sytuacje bardzo obficie ilustruje literatura i sztuka, dzięki którym możemy stale kontrolować stan własnego wnętrza i patrzeć czy nasza ambicja nie zaczyna wykraczać już poza zdrowe normy.
Spis treści
Motyw ambicji w Lalce Bolesława Prusa
Stanisław Wokulski, główny bohater jednej z najważniejszych polskich powieści pozytywistycznych autorstwa Bolesława Prusa, pt. Lalka, był człowiekiem, którego spokojnie można by było stawiać za wzór człowieka ambitnego. Od najmłodszych lat pragnął zdobyć wykształcenie, lecz wiedział, że nie będzie to proste ze względów finansowych – pochodził on z bardzo ubogiej rodziny szlacheckiej, nie mającej szans na awans społeczny.
Ambicja była jednak silniejsza i Wokulski postanowił zarobić potrzebne pieniądze w bardzo młodym wieku pracując w winiarni. Do egzaminów wstępnych uczył się nocami, co zaowocowało tym, że udało mu się dostać na studia. Edukację wyższą przerwał jednak wybuch powstania listopadowego, w którym mężczyzna zdecydował się wziąć udział, czego konsekwencją było czteroletnie zesłanie na Syberię. To doświadczenie, stracone lata katorgi, przepełniło Wokulskiego jeszcze większą ambicją, żeby odzyskać stracony czas. Zatrudnił się w sklepie galanteryjnym, który po śmierci właściciela przejął.
Stał się człowiekiem majętnym, lecz chciał zdobyć prawdziwą fortunę, by zaimponować arystokratce, Izabeli Łęckiej, w której się zakochał. Udało mu się i to, ponieważ handlował bronią na zagranicznej wojnie. Odnosił również szereg dużo mniejszych sukcesów, które pokazywały, że cokolwiek wziąłby sobie za cel, potrafił to osiągnąć. Nie zdobył jedynie serca Izabeli Łęckiej, lecz fakt ten trudno już wiązać w jakikolwiek sposób z ambicją, ponieważ wiąże się ona również z uczuciami i wolną wolą drugiego człowieka.
Motyw ambicji w Makbecie Williama Szekspira
Tytułowy bohater dramatu Williama Szekspira był wzorowym rycerzem króla Dunkana. Kochał swojego władcę, był mądrym i rozsądnym człowiekiem, na placu boju pozostawał niezwyciężony. Miał bogactwo, zaszczyty oraz kochającą żonę.
Nic nie zapowiadało tego, jak wielką i chorobliwą ambicję posiada w duszy ten człowiek. Została ona rozbudzona przez wiedźmy, które wywróżyły mu na wrzosowisku, że zasiądzie na tronie. Ambicję tę podsycała dodatkowo Lady Makbet, co zasiało w duszy Makbeta ziarno niepokoju. Ziarno to bardzo szybko wykiełkowało i przejęło kontrolę nad umysłem rycerza. Zabił on swojego ukochanego króla, a następnie mordował, oszukiwał i manipulował, byle tylko spełnić swoje marzenie i osiągnąć cel.
Konsekwencją jego postępowania była choroba psychiczna oraz śmierć jego i jego żony. Pokazuje to, do jak nieszczęśliwych wypadków potrafi doprowadzić niekontrolowana niczym ambicja, zamieniająca się w chorobę duszy.
Motyw ambicji w Ludziach bezdomnych Stefana Żeromskiego
Doktor Tomasz Judym był lekarzem, który swoje lekarskie szlify zdobywał we Francji. Wielkim kontrastem była dla niego rzeczywistość, którą zastał po powrocie na ziemie polskie, pozostające wówczas pod zaborami. W środowisku lekarskim panował marazm i niechęć do jakichkolwiek zmian. Judym w pojedynkę nie był w stanie tego przełamać, a wszystkie próby spotykały się z coraz silniejszym oporem.
W końcu młody lekarz został mentalnie wykluczony ze środowiska i pozostał sam. Nie stracił przez to jednak ambicji. Pragnął za wszelką cenę zmienić sytuację biednych ludzi w Polsce, którzy nie mieli środków, by uzyskać profesjonalną opiekę medyczną. Pracował ponad siły,niekiedy narażając się zwierzchnikom, w końcu rozpoczął samodzielną praktykę lekarską, niejednokrotnie rezygnując z pobierania wynagrodzenia za swoją pracę.
Pod koniec powieści Żeromskiego widzimy Judyma, który odtrącił kochającą go kobietę, ponieważ nie byłby w stanie pogodzić miłości z pracą, której przysięgał się poświęcić ze wszystkich sił. Nie znamy dalszych losów Judyma, nie można więc powiedzieć czy taka ambicja opłaciła mu się w dosłownym tego słowa znaczeniu. Jego postawa natomiast zdecydowanie zasługuje na pochwałę, ponieważ mało kto byłby aż tak ambitny, by zrezygnować ze swojego osobistego szczęścia.
Motyw ambicji w innych utworach
- Balladyna Juliusza Słowackiego – tytułowa bohaterka była zdeterminowana, by spróbować jak najłatwiejszą drogą zmienić swoją sytuację życiową. Pierwsza zbrodnia sprowokowała kolejne, a wszystkie spowodowane były jej chorobliwą ambicją bycia bogatą i wyrwania się z ubóstwa.
- Opowieść wigilijna Charlesa Dickensa – jedyną ambicją Ebenezera Scrooge’a było gromadzenie coraz większych ilości pieniędzy. Nie robił z nimi nic konkretnego, samo ich posiadanie było dla niego celem. Dopiero Duch Przyszłych Świąt Bożego Narodzenia uświadomił mu, że jeśli dalej będzie postępował w ten sposób, umrze w zapomnieniu, a jego majątek zostanie rozkradziony. Dopiero wówczas starzec opanował swoją ambicję.
- Tango Sławomira Mrożka – Artur posiadał ambicję, by nawrócić swoją rodzinę na normalne tory funkcjonowania, lecz nie dał rady i zginął z ręki brutalnego Edka.