Przebaczenie jest rzeczą bardzo istotną. Wiele religii świata opartych jest na przebaczeniu, ponieważ bardzo go potrzebujemy w życiu, chociaż niekiedy w ogóle nie zdajemy sobie z tego sprawy. Wbrew popularnej opinii, przebacza się głównie dla samego siebie, a nie dla tego, komu przebaczamy. Poprzez przebaczenie zrzucamy sobie bowiem z barków psychiczny ciężar noszenia w sercu urazu do kogoś i poczucia krzywdy, a wówczas stajemy się naprawdę wolni. Czyjeś wyrzuty sumienia, poczucie winy i ewentualne zadośćuczynienie nie jest już zupełnie naszym problemem. Oczywiście tylko w teorii wszystkie te sprawy są takie proste, dlatego motyw przebaczenia bardzo często pojawia się w literaturze, która próbuje patrzeć na niego z różnych stron a także rozmaicie badać go i interpretować.
Spis treści
Motyw przebaczenia w Biblii
Pismo Święte jest przepełnione opowieściami i historiami, których głównym motywem jest właśnie przebaczenie. Króluje w tym zwłaszcza Nowy Testament, opowiadający o życiu Jezusa Chrystusa, będącego symbolem przebaczenia. Przebacza nie tylko on sam, lecz także mówi do swoich uczniów w przypowieściach, których głównym wątkiem jest właśnie przebaczenie.
Nasuwa się tutaj przypowieść o synu marnotrawnym, w której Jezus nakreślił losy syna, który w młodym wieku zażądał od ojca swojej części majątku, a potem beztrosko ją roztrwonił i popadł w biedę. Skruszony wrócił do ojca, pewien, że zostanie potępiony, lecz ojciec przebaczył mu i wyprawił na jego cześć wielką ucztę.
Sam Jezus dawał w swoim życiu wiele przykładów tego, jak ważne jest przebaczenie. Rozgrzeszył Marię Magdalenę ze wszystkich jej grzechów, a była ona wcześniej jawnogrzesznicą. Przebaczył nawet swoim własnym oprawcom, kiedy umierał już przybity do krzyża. Głosił, że przebaczenie jest jedną z najważniejszych cech jego Ojca, czyli Pana Boga. Apostołom przykazywał odpuszczać grzechy ludziom, których napotkają na swojej drodze.
Motyw przebaczenia w Quo vadis Henryka Sienkiewicza
Z przebaczeniem w kategorii chrześcijaństwa jest również związana wybitna powieść Henryka Sienkiewicza, pt Quo vadis. Opowiada ona o niełatwym losie pierwszych chrześcijan, którzy prześladowani byli m.in. w Imperium Rzymskim.
Piękne są jednak przykłady przebaczenia, jakie opisuje Sienkiewicz. Ligia wybacza Winicjuszowi jego brutalne czyny, za pomocą których chciał ją zmusić do zostania jego nałożnicą. Przebacza mu, widząc, żę mężczyzna robił wszystko, by się zmienić dla niej. Jeszcze bardziej wzruszające jest przebaczenie Glaukusa wobec Chilona Chilonidesa, który wiele lat wcześniej wydał na śmierć całą jego rodzinę. Glaukus wspina się jednak na szczyt swojego miłosierdzia i przebacza łotrowi, który jednak ciesząc się z ucieczki od problemu, przystępuje do dalszych niegodziwości. Święty Piotr, który jako postać historyczna występuje w powieści również naucza dużo o przebaczaniu, choć nie jest to łatwa nauka w świecie przesiąkniętym zbrodnią, rozwiązłością i pychą.
Motyw przebaczenia w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza
Najsłynniejszych chyba przebaczeniem w literaturze polskiej jest przebaczenie Gerwazego Jackowi Soplicy, swojemu odwiecznemu wrogowi. Soplica w młodości zabił Stolnika Horeszkę, miejscowego arystokratę, który dostrzegł miłości do jego córki, Ewy. Soplica był człowiekiem niezwykle impulsywnym dlatego w porywie rozpaczy zdobył się na taki czyn po czym na wiele lat uciekł z ziem polskich.
W tym jednak czasie sługa Stolnika, Gerwazy Rębajło, poprzysiągł zemstę na Soplicach, a najbardziej na Jacku. Ten jednak wrócił na Litwę po ponad dwudziestu latach jako zakonnik, który próbował zorganizować powstanie. Został ranny w starciu z Moskalami czując, że umiera zapragnął wyspowiadać się swojemu wrogowi. W scenie spowiedzi swoją prawdziwą tożsamość, a Gerwazy widząc, jak wiele przeszedł ten człowiek i że całe życie poświęcił pokucie i zadośćuczynieniu, przebaczył mu. W ten sposób Jacek Soplica mógł odejść z tego świata ze spokojnym sumieniem.
Motyw przebaczenia w innych dziełach
- Potop Henryka Sienkiewicza – Andrzej Kmicic skutecznie zapracował sobie na opinię warchoła, człowieka agresywnego, impulsywnego oraz zdrajcy Polski. Dużo pracy kosztowało go, żeby odzyskać dobre imię, a przede wszystkim miłość ukochanej Oleńki Billewiczówny, która przebaczyła mu usłyszawszy jak bardzo poświęcał się dla ojczyzny oraz, że został zrehabilitowany przez samego króla.
- Romeo i Julia Williama Szekspira – po śmierci dwójki głównych bohaterów oraz innych młodych członków dwóch skłóconych rodzin arystokratycznych Werony, Montekich oraz Kapulettich, ich starsi członkowie postanawiają wybaczyć sobie nawzajem krzywdy, puścić w niepamięć cały spór i przysiąc to, że już nigdy nie dopuszczą do takiej sytuacji pomiędzy sobą.
- Zemsta Aleksandra Fredry – Cześnik i Rejent pod koniec dramatu wybaczają sobie wszystkie dotychczasowe krzywdy i godzą się, co umożliwia rozwinięcie się miłości Klary oraz Wacława.
- Wesele Stanisława Wyspiańskiego – dramat pokazuje jak ciężkie do osiągnięcia jest przebaczenie, jeśli w grę wchodzą całe warstwy społeczne, które mają za sobą pokolenia krzywd, upokorzeń i nieporozumień. Chłopstwo oraz inteligencja, stanowiąca spadkobierców duchowych szlachty, są tak podzielone, że nie wystarczy małżeństwo ich członków, by doszło do ogólnonarodowego porozumienia. Niektóre zjawy pojawiające się na bronowickim weselu jeszcze bardziej podsycają wzajemną niechęć, której nie da się już opanować. Szansa wywołania wspólnego powstania mającego szansę zwycięstwa, zostaje zaprzepaszczona przez brak zgody wywołany brakiem przebaczenie dawnych krzywd.