Popularne stwierdzenie głosi, że rodzina w życiu człowieka jest najważniejsza. Stanowiona fundament, na którym człowiek może wzrosnąć oraz pomoc, gdy kiedykolwiek w życiu powinie mu się noga. To rodzice sprawiają, że przychodzimy na świat, otaczają nas miłością, opieką i poczuciem bezpieczeństwa. Pomagają nam, uczą pierwszych spraw w życiu. Rodzeństwo pomaga nam nauczyć się żyć wśród innych ludzi, współpracować z nimi, pomagać, uczyć się od nich. Dalsza rodzina, dziadkowie, kuzyni, wujowie i ciotki potrafią być nie mniejszym wsparciem na naszej życiowej drodze. Każdy ma jakąś rodzinę, jednak nie każda jest taka sama. Konstrukcja rodziny zależy od poszczególnych ludzi, z których jest ona zbudowana, więc niestety bywają również rodziny, które zawodzą lub wręcz naznaczają człowieka bardzo negatywnymi cechami na przyszłość. Bardzo wiele takich przypadków odnalazło swoje miejsce w literaturze, z której możemy się dzisiaj uczyć.
Spis treści
Motyw rodziny w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego
Zygmunt Krasiński w bardzo dobry sposób pokazał, co grozi rodzinie stworzonej przez człowieka nieodpowiedzialnego i niedojrzałego. Hrabia Henryk był typowym romantycznym poetą, lecz zdecydował się poślubić Marię, w której był zakochany. Para wzięła ślub i wkrótce doczekała się dziecka, jednak już wówczas Henryk czuł, że monotonia codziennego życia domowego ciąży mu i dał się zwieść widmowej wersji poezji. Opuścił rodzinę dokładnie w dniu, w którym mały Orcio miał zostać ochrzczony. Wprawił tym gestem w rozpacz Marię, która wszystkie swoje siły zaangażowała w budowanie i podtrzymywanie dobrobytu rodziny. Kobieta, by spróbować zwrócić uwagę ojca na dziecko, wybłagała Boga o dar poezji dla niego. Sama jednak popadła w obłęd i zmarła w szpitalu psychiatrycznym.
Henryk wrócił do domu i zajmował się Orciem, dla którego poezja stała się nie błogosławieństwem, ale klątwą. Stracił wzrok i zyskał zdolności wieszczenia, przez co został odseparowany od normalnie rozwijającego się społeczeństwa i był samotny. Henryk próbował odkupić swój błąd włączeniem się w walę z rewolucją, lecz nie udało mu się to. Zginął zarówno on sam, jak i jego syn, co przypieczętowała koniec tej nieszczęśliwej rodziny.
Motyw rodziny w Antygonie Sofoklesa
Starożytny dramat oparty na mitologii greckiej opowiada o tym, jak nieszczęście rodziny może być spowodowane przez przeznaczenie, okoliczności, a także niezdrowe dążenie do władzy. Po tym jak Edyp opuścił Teby w hańbie i rozpaczy, a Jokasta odebrała sobie życie, w państwie pozostała czwórka ich dzieci – Antygona, Ismena, Polinejkes oraz Eteokles.
Dwóch braci wkrótce wszczęło spór o władzę, w wyniku którego obaj polegli. Nowy władca, Kreon, chciał pokazać rządy twardej ręki, w związku z czym uznał Polinejkesa za zdrajcę i zabronił pochówku jego zwłok. By to gest polityczny, jednak Antygony ta sprawa dotyczyła osobiście. Postanowiła sprzeciwić się władcy i pogrzebała Polinejkesa zgodnie z prawem bożym, czym naraziła się na pogardę Ismeny oraz wyrok śmierci ze strony Kreona.
Rodzina od początku naznaczona była nieszczęściem, ponieważ Edyp ożenił się i począł dzieci z własną matką, lecz nikt nie mógł przewidzieć, że klątwa spadnie również na dzieci. Ostatecznie Antygona odebrała sobie życie, co sprowokowało kilka innych samobójstw, które dopiero uświadomiły Kreonowi jego błąd.
Motyw rodziny w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza
Rodzina jest też ważną komórką społeczną oraz narodową. Przenikanie się tych dwóch sfer podkreślił Adam Mickiewicza w swojej epopei, pt. Pan Tadeusz.
Rodzina Sopliców jest przykładem typowej rodziny szlacheckiej. W jej domu podkreśla się przede wszystkim wartość ojczyzny oraz wiary w Boga. Jest to myślenie, które zrównuje w pewien sposób rodzinę i naród. Nie była to oczywiście rodzina idealna, czego przykładem jest Jacek Soplica. Szlachcic po morderstwie Stolnika spłodził Tadeusza, a potem musiał uciekać za granicę, by nie dosięgnął go ostracyzm społeczny. Nie zostawił jednak syna bez opieki – pieczę nad jego wychowaniem pełnił brat Jacka, Sędzia.
Do szeroko pojętej rodziny Sopliców należeli wszyscy goście Soplicowa oraz poniekąd służba, która była traktowana z szacunkiem i godnością. Jacek Soplica nie wyjawił swojej tajemnicy Tadeuszowi nawet na łożu śmierci, ponieważ bał się, że wspomnienie o takim ojcu ściągnie na niego hańbę i nieszczęście, a wówczas nie będzie możliwe założenie własnej rodziny przez Tadeusza lub jego praca na rzecz ojczyzny. Szlacheckie i arystokratyczne rody jeszcze w tamtych czasach stanowiły fundament polskiego społeczeństwa. Korzystał na tym zarówno naród, którego obrońcy i dobrodzieje byli związani więzami rodzinnymi, jak i same rodziny, które mogły cieszyć się przywilejami ze strony państwa.
Motyw rodziny w innych dziełach
- Skąpiec Moliera – w tym dramacie autor zawarł diagnozę tego, jak niszcząca dla całej rodziny potrafi być słabość jednego z jej członków. Harpagon był skąpcem, co uniemożliwiało mu utrzymywanie zdrowych relacji z dziećmi oraz wychowywanie ich w porządnych warunkach.
- Tango Sławomira Mrożka – w tym dramacie przedstawiona została o odwróconych rolach pokoleniowych. Starsi jej przedstawiciele żyją bojkotując wszystkie normy, w sposób bezmyślny i nieodpowiedzialny, a młody Artur próbuje przywrócić ład i porządek w domu. Całość kończy się tragicznie, Artur zostaje zabity przez Edka, który przejmuje kontrolę w domu, co świadczy o tym, do jakich nieszczęść, nie tylko rodzinnych i osobistych, lecz przede wszystkim społecznych, może doprowadzić tego rodzaju dysfunkcja w każdej rodzinie.