Niektórzy porównują do wędrówki całe ludzkie życie. W końcu byt, tak jak każda droga, ma swój początek, swój bieg, w trakcie którego napotykamy na różnorodne przeciwności i przeszkody, a także swój koniec, gdy docieramy do celu – niekiedy w niespodziewanym dla siebie momencie. Wędrowanie jest czynnością tak bardzo ludzką i od tak dawna (od początku?) związaną z ludzkim istnieniem, że nie ma chyba bardziej uniwersalnego odniesienia do tego, co może dziać się w ludzkim wnętrzu. Od najdawniejszych czasów, od momentu, w którym pojawiła się sztuka ludzie używali wędrówki jako metafory ludzkiego losu. Niektóre opowieści, które stanowią fundament współczesnej kultury, również oparte są właśnie na tym motywie.
Spis treści
Motyw wędrówki w Odysei Homera
Epos Homera, pt. Odyseja stanowi chyba najsłynniejsze dzieło naszego kręgu kulturowego. Opowiada o mitycznych bohaterze, Odyseuszu, królu Itaki, który wziął udział w legendarnej wojnie trojańskiej i osobiście przyczynił się do upadku Troi, wymyślając podstęp z użyciem tzw. „konia trojańskiego”. Kiedy wojna dobiegła końca,wszyscy jej uczestnicy otrzymali pozwolenie na bezpieczne oddalenie się do domów. Odyseusz jednak naraził się jednemu z potężniejszych bogów olimpijskich, Posejdonowi, który zsyłał na niego rozmaite przeszkody i trudności.
Ostatecznie król Itaki wrócił do rodzinnego królestwa dopiero po dziesięciu latach. Otrzymał jednak nagrodę, okazało się bowiem, że jego piękna żona, Penelopa, dochowała mu wierności i przez cały czas jego nieobecności odpędzała natarczywych zalotników. Odyseusz odzyskał władzę w Itace, choć musiał wziąć udział w konkursie o rękę własnej żony. Wędrówka Odyseusza bardzo często określana jest metaforą życia ludzkiego. Nikt bowiem nie wie, ile potrwa nasza ziemska podróż, jakie trudności będzie musieli pokonać w jej trakcie, a także kiedy i w jaki sposób się ona zakończy. Odyseusz jest, można powiedzieć, pierwszym wędrowcem w naszej kulturze. Jego postać stałą się wzorem do mnóstwa kulturowych i artystycznych odniesień w sztuce europejskiej i nie tylko.
Motyw wędrówki w Latarniku Henryka Sienkiewicza
Niewielka pod względem objętościowym nowelka autorstwa Henryka Sienkiewicza, pt. Latarnik, świetnie oddaje niełatwe losy wielu Polaków w XIX wieku, którzy szczęścia i spokojnego życia decydowali się szukać poza granicami okupowanej ojczyzny. Głównym bohaterem utworu jest Józef Skawiński, który musiał uchodzić z ziem polskich za udział w powstaniu listopadowym, by uniknąć kary. Teraz miał już siedemdziesiąt lat, za sobą czterdzieści lat tułaczki po całym świecie, i mnóstwo chęci, by w końcu osiąść gdzieś, gdzie w spokoju będzie mógł dożyć swoich dni.
Taką okazję odnajduje na wybrzeżach Panamy, gdzie obejmuje posadę latarnika. Początkowo wywiązuje się z niej bez zarzutu, lecz po pewnym czasie nachodzi go melancholia i tęsknota za ojczyzną. Jej punktem kulminacyjnym jest otrzymanie przez Skawińskiego paczki z książkami w języku polskim. Starzec zupełnie odpływa przy lekturze Pana Tadeusza i zapomina zapalić latarnię, przez co doprowadza do rozbicia się łodzi i traci posadę. Jego wędrówka rozpoczyna się od nowa, wydaje się, że nie będzie miała końca, aż do śmierci starego patrioty. Życiowa wędrówka Skawińskiego staj się jego życiem, a życie wędrówką. Dłużej znajdował się w drodze, niż wcześniej żył w jednym miejscu. Wszystko w oddaleniu od ojczystej ziemi, ukochanej ojczyzny.
Motyw wędrówki w Małym Księciu Antoine’a de Saint Exupery’ego
Tytułowy bohater tej niewielkiej powiastki filozoficznej jest kilkuletnim chłopcem, który własnej inicjatywy wyrusza w wielką podróż po kosmosie. Wszystko dlatego że nie jest pewny własnych uczuć wobec Róży, która pojawiła się na jego niewielkiej planecie i całkowicie zdominowała jego codzienność. Mały Książę odwiedza więc kolejne planety, szukając odpowiedzi na najbardziej podstawowe pytania, jakie może zadawać sobie człowiek: „Czym jest przyjaźń? Czym jest miłość?”.
Kolejne punkty wędrówki zawodzą go, napotyka zagubionych dorosłych, którzy sami mają jeszcze mniejszą wiedzę o życiu niż on sam. Odpowiedź znajduje dopiero na Ziemi, gdzie przyjaźń tłumaczy mu… Lis. On też staje się jego prawdziwym przyjacielem. Mały Książę dojrzewa w trakcie swojej wędrówki. Uzyskuje odpowiedzi na swoje pytania, choć dzieje się to w zaskakujący sposób i na pewno nie są to odpowiedzi wygodne.
Motyw wędrówki w innych dziełach
- Wędrówką życie jest człowieka – wiersz autorstwa Edwarda Stachury, w którym poeta pokazuje, że życie można nie tyle porównać do wędrówki, co nie da się go od tego kojarzenia oderwać, ponieważ jest ona wspólna dla absolutnie każdej istoty żywej, jaka pojawia się na świecie.
- Lalka Bolesława Prusa – Stanisław Wokulski, główny bohater powieści, nie tyle podróżuje po świecie, co właśnie po nim wędruje, bynajmniej nie tylko w celach turystycznych, lecz by prowadzić refleksje nad własnym życiem, próbować odnaleźć swoje miejsce na świecie, jest nawet zesłany na Syberię.
- Kordian Juliusza Słowackiego – tytułowy bohater tego dramatu po burzliwych doświadczeniach młodości wyrusza w wielką drogę, by skonfrontować swoje młodzieńcze myślenie o świecie z rzeczywistością. Jego wędrówka prowadzi przez wiele krajów, w których spotyka bardzo wielu ludzi. Wnioski są bolesne, ponieważ okazuje się, że świat lekceważy takie cnoty jak szlachetność, miłość, oddanie, miłość do ojczyzny. Jest to dla Kordiana doświadczenie, które zmienia go z egzaltowanego młodzieńca w dojrzałego poetę, wieszcza zdolnego poświęcić swoje życie w walce za wolność ukochanej ojczyzny za każdą cenę.